“Vërtet historike”, “një përparim i vërtetë dhe shumë i madh” – më këto fjalë, Presidenti Trump nuk kurseu superlativa duke njoftuar një marrëveshje midis Serbisë dhe Kosovës, e cila i dha atij një nominim të dytë për Çmimin Nobel për Paqen këtë vit, sipas një shkrimi të AFP që merret me marrëdhëniet e tensionuara midis Serbisë dhe Kosovës dhe rolin e presidentit amerikan në zgjidhjen e një prej mosmarrëveshjeve kryesore në Ballkanin Perëndimor.
Por në kundërshtim me superlativat e Trump, agjencia komenton duke shkruar se të gjithë ata që njohin më mirë konfliktet me dekada në Ballkan kanë një pamje të ndryshme të marrëveshjeve, të cilat ata thonë se nuk janë tepër thelbësore, jo-detyruese dhe të vështira për t’u deshifruar.
“Unë nuk e shoh se si ata do të ndihmojnë – si serbët ashtu edhe kosovarët,” tha për AFP-në Olivera Radovanoviç, një pensioniste 88-vjeçare nga Beogradi dhe shumë njerëz të zakonshëm në rajon mendojnë ngjashëm.
“Më duket e politizuar. Trump nuk është dikush që shërben si një frymëzim për nocionin e paqes dhe nuk e shoh pse ai duhet të marrë çmimin,” shton ajo.
Edhe më shumë se njëzet vjet pas përfundimit të luftës, marrëdhëniet fqinjësore janë të tensionuara dhe komplekse, veçanërisht sepse Serbia refuzon të njohë së Kosovën.
Megjithëse negociatat e gjata nën kujdesin e BE-së kanë kërkuar të zbërthejnë një numër mosmarrëveshjesh politike dhe konfliktesh, Trump beson se marrëveshja e arritur nga administrata e tij dhe e përqendruar në ekonomi ka rezultuar në “përparim të madh dhe askush nuk besonte se ishte e mundur”.
Më vonë u bë e qartë se dokumentet e nënshkruara nga kryeministri i Kosovës Avdullah Hoti dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiq ishin në fakt “letra qëllimi” të ndara.
Trump, ndërkohë, ka nënshkruar një letër përcjellëse “duke konfirmuar se të dy palët do të bashkëpunojnë”, tha këshilltari i tij.
Në këtë mënyrë, marrëveshjet mbeten pa asnjë mekanizëm zbatimi, i tha AFP-së ish-ambasadori serb në Kombet e Bashkuara, Pavle Jevremoviç.
“Kjo marrëveshje nuk mund të konsiderohet si një dokument ndërkombëtarisht i detyrueshëm ligjërisht,” shtoi Jevremoviç, megjithëse përfshirja e Uashingtonit i jep asaj një peshë politike për sa kohë që Trump është në detyrë.
“Bima” e Lindjes së Mesme
Përmbajtja e dokumentit me 16 pika është gjithashtu e diskutueshme, sipas AFP-së.
Megjithëse ajo u konceptua si një marrëveshje mbi normalizimin ekonomik që duhet të mundësojë krijimin e vendeve të reja të punës dhe ta bëjë rajonin “më të sigurt”, pjesa më e habitshme e saj doli të ishte ajo që lidhet me Lindjen e Mesme.
Në një ndryshim të papritur, Kosova ra dakord për njohje reciproke me Izraelin, ndërsa Serbia duhet të ndiqte vendimin e diskutueshëm të Uashingtonit dhe të zhvendoste ambasadën e saj në Jeruzalem.
Trump, i cili kohët e fundit priti ceremoninë e nënshkrimit të një marrëveshjeje për normalizimin e marrëdhënieve midis Izraelit dhe fqinjëve të tij arabë, mirëpriti “një ditë tjetër të madhe, kur bëhet fjalë për vendosjen e paqes me Lindjen e Mesme” dhe inkurajoi reagime të shumta në mediat sociale, se deri në çfarë mase presidenti amerikan ka njohuri për pozicionin gjeografik të pjesëve të përmendura të botës.
Fron Nahzi, drejtor i Institutit Mçain për Lidershipin Ndërkombëtar, e gjen të qartë se presidenti aktual i SHBA është plotësisht i përqendruar në fushatën e tij zgjedhore.
“Kjo u drejtohet grupeve të votuesve në shtetet që do të jenë thelbësore për të fituar zgjedhjet presidenciale, veçanërisht komuniteteve hebraike në Florida dhe Pennsylvani, si dhe shqiptarëve etnikë në Michigan,” beson Nahzi.
Analistët gjithashtu kanë vërejtur se një numër pikash në lidhje me marrëdhëniet midis Kosovës dhe Serbisë nuk janë në të vërtetë të reja.
Disa përsërisin marrëveshjet e mëparshme të ndërmjetësuara nga SHBA, të tilla si marrëveshjet për të rilidhjet ajrore dhe hekurudhore, ndërsa të tjerët i referohen premtimeve dhe projekteve nga negociatat e drejtuara nga BE.
“Marrëveshja është mjaft e ‘hollë’ kur bëhet fjalë për detaje dhe nuk përmban mekanizma të qartë zbatimi,” i tha AFP-së komentatori politik i Prishtinës Blerim Vela.
“Në terma diplomatikë, mund të themi se ata kanë rënë dakord të vazhdojnë negociatat,” tha Eric Gordy, një ekspert i Ballkanit dhe profesor në University College London.
Lista e dëshirave
Pikat më të dukshme të reja që mund të kontribuojnë në përparimin e mëtejshëm përfshijnë një studim që eksploron pronësinë e përbashkët të liqenit të diskutueshëm të Gazivodës, ndryshe Ujmanitr, so dhe një angazhim për procesin e bashkimit me komunitetin ekonomik në Ballkan, duke lejuar njerëzit dhe mallrat të lëvizin lirshëm në rajon (Shengeni rajonal).
Edhe në këtë rast, është një ide e vjetër, të cilën liderët rajonalë janë përpjekur së fundmi ta ringjallin.
Pas nënshkrimit të marrëveshjes, u deshën vetëm disa ditë që të dy palët të fillonin të interpretonin zotimet në mënyra të ndryshme, duke ngritur pikëpyetje në lidhje me shkallën në të cilën do të respektohet marrëveshja dhe nëse do të ketë ndonjë peshë nëse Trump humbet zgjedhjet presidenciale në nëntor.
Hoti i Kosovës tashmë e ka zbutur premtimin e tij për të ndaluar kërkimin e anëtarësimit në organizatat ndërkombëtare, ndërsa Presidenti serb Vuçiç po shmang konfirmimin nëse ambasada e vendit të tij do të zhvendoset me të vërtetë në Jeruzalem.
“Mendova se Çmimi Nobel po u jepej atyre që kanë bërë diçka të veçantë për botën,” tha Vera Dibrani, një studente 21-vjeçare e letërsisë në Prishtinë, kryeqyteti i Kosovës.
“Dhe çfarë bënë këta të tre? A bënë ata diçka të rëndësishme për botën? Marrëveshja është vetëm një listë dëshirash që Hoti dhe Vuçiç filluan ta interpretojnë ndryshe edhe para se të ktheheshin në shtëpi.” /tesheshi.com/
