Kur lajmet për një virus të ri që shkakton probleme të rënda shëndetësore filluan të mbërrinin nga Kina një vit më parë, pak në Evropë dhe Shtetet e Bashkuara i kushtuan vëmendje. Disa shkencëtarë do të jepnin disa komente në media dhe asgjë më shumë se kaq. Vetëm disa muaj më vonë, ishte e qartë se bota po përballej me një pandemi të përmasave të papara.
Virusi i ri koronar SARS-COV2 është quajtur kështu sepse viruset koronare janë të njohur për gati një shekull. Por, për shkencëtarët dhe ekspertët, mënyra se si funksionon ky mutacion i ri ka qenë një sekret për një kohë të gjatë. Tani besohet se ky virus ka qenë i pranishëm në natyrë të paktën që nga viti 2016 dhe disa vende, të tilla si Italia, kanë konfirmuar se llojet e këtij virusi ishin të pranishëm që në shtator 2019. Mjekët dhe punonjësit mjekësorë të cilët kanë luftuar me virusin që nga fillimi i pandemisë, e dinë më së miri se sa i rrezikshëm është ky virus dhe çfarë problemesh shkakton tek pacientët.
Superkompjuterët kundër superviruseve
Nga fillimi i pandemisë, ishte e qartë se kërkimi klasik, i cili u zbatua kur përfshiheshin viruse të tjerë (të tillë si Ebola dhe Malaria), nuk do të zhvillonte një vaksinë kundër COVID-it për të paktën disa vjet. Ishte e nevojshme të gjendej një mënyrë e re dhe metoda krejtësisht të reja shkencore, me qëllim që të ndalohej pandemia sa më shpejt që të ishte e mundur, ose të paktën të ngadalësohej ndjeshëm.
Kështu, në maj të këtij viti, filloi në SHBA iniciativa “Operacioni Warp Speed”. Qëllimi i Warp Speed ishte krijimi i një partneriteti publik-privat (PPP e përfolur në Shqipëri) për të zbuluar sa më shpejt të jetë e mundur mënyrën e funksionimit të COVID-it dhe zhvillimin dhe prodhimin e vaksinës.
Warp Speed mbështetet në një program të veçantë të quajtur BARDA, i cili mundëson transferimin e mbi 10 miliardë dollarëve nga burimet federale te shkencëtarët dhe kompanitë private të bioteknologjisë, si Moderna, Novavax, Merck, Sanofi GSK, AstraZeneca / Oxford dhe Janssen, të cilat po marrin pjesë në program.
Për zhvillimin e vaksinës, ishte e nevojshme të hartohej plotësisht kodi gjenetik i virusit të ri. Ndaj ndodhi që shkencëtarët të dalin me idenë: pse të mos përdorin superkompjuterë? “Samiti” (maja e ajsbergut) i bërë nga IBM, është kompjuteri i dytë më i shpejtë në botë.
I zhvilluar nën emrin OLCF-4, “Samiti” përdor më shumë se 9,000 procesorë Power9, si dhe 28,000 bashkë-procesorë grafikë Tesla nga Nvidia. Kjo mundësohet nga sistemi operativ Red Hat Linux Enterprise dhe është instaluar në Laboratorin Kombëtar Oak Ridge në shtetin amerikan të Tenessit.
“Samiti” është kompjuteri i parë që arrin shpejtësinë e përpunimit të të dhënave exaflop, më saktësisht 1.8 exaflop. Megjithëse fillimisht synohej të simulonte motin, ngrohjen globale dhe inteligjencën artificiale, shkencëtarët shpejt zhvilluan softuerin Linux për të simuluar mënyrën e funksionimit të viruseve në trup.
Mijëra vjet buxhet në dy javë
“Samiti” analizoi më shumë se 40,000 mostra gjenetike nga tamponët e 17,000 pacientëve. Edhe pse ky superkompjuter është shumë i shpejtë, hetimi i më shumë se 2.5 miliardë kombinimeve të mundshme gjenetike të virusit zgjati për dy javë. Për kompjuterin mesatar të gjeneratës së re do të duheshin rreth 20,000 vjet për diçka të tillë.
Ajo që “Samiti” zbuloi ishte revolucionare – virusi hyn në trup dhe qeliza përmes të ashtuquajturve receptorë ACE2, të cilët gjenden kryesisht në zgavrën e hundës, gojën, traktin tretës, zemrën dhe veshkat. Eshtë zbuluar gjithashtu se SARS-COV2 përdor përgjigjen natyrale të sistemit imunitar të njeriut duke rritur numrin e receptorëve ACE2, i cili ndikon në sistemin vaskular, ul presionin e gjakut dhe krijon probleme në organe të tjera përveç traktit respirator. Kjo pajtohet me raportet e mjekëve në të gjithë botën të cilët deklaruan se një numër i madh i pacientëve kanë dëmtime të zemrës dhe sistemit vaskular.
A do jenë vaksinat për të gjithë?
Llogaritjet e bëra nga “Samiti” kanë çuar në zhvillimin e dy vaksinave efektive që janë akoma duke pritur miratimin e autoriteteve amerikane (agjencitë e FDA). Përveç Pfizer dhe Moderna, AstraZeneca është në rrugën e duhur për të bërë një vaksinë efektive. Duhet thënë se Rusia gjithashtu shpreson për vaksinën e saj Sputnik V, e cila ende nuk është regjistruar dhe aprovuar ndërkombëtarisht.
Dhe këtu kemi ardhur në fushën e politikës – nëse në 2021 do të ketë vaksina për këdo që ka nevojë për të – kryesisht punonjës shëndetësorë dhe segmentet më të prekshme të popullsisë në të gjithë botën – mbetet për t’u parë. Kombet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian tashmë u kanë bërë thirrje vendeve të pasura të lënë mënjanë para për të blerë vaksina për vendet në Afrikë dhe Azi.
Gjithashtu, tani për tani, është e paqartë se si (dhe nëse) vaksina do të shpërndahet në zonat e konfliktit dhe luftës rreth planetit, të tilla si Siria, Jemeni etj. /tesheshi.com/
