Depozita të mëdha të litiumit janë gjetur në Republikën Çeke. Qeveria në Pragë beson se “ari i bardhë” duhet të përmirësojë ekonominë çeke dhe të kontribuojë në zhvillimin e rajonit Ustec. Por jo të gjithë janë entuziastë për planet.
Pranë qytetit të Cinovecit në zonën kufitare gjermano-çeke është një thesar i vërtetë. Rreth tre deri në pesë për qind të rezervave të litiumit në botë ndodhen pranë atij vendi – depozitimi më i madh në Evropë. Cinovec është rreth 100 kilometra nga kryeqyteti çek Praga. Ky metal shumë i lehtë ka fituar rëndësi vitet e fundit. Litiumi përdoret, ndër të tjera, në prodhimin e baterive dhe akumulatorëve, dhe tranzicioni i energjisë dhe lëvizshmëria elektrike aktualisht janë të vështira të imagjinohen pa bateri litium. Ndërkohë, çmimi i kësaj lënde të parë është rritur aq shumë sa do t’ia vlente që Çekia ta shfrytëzonte. Por kjo mund të çojë në ndryshime të mëdha.
Konkretisht, sipas analizës së Odës Ekonomike Çeke, Republika Çeke i ka shteruar të gjitha burimet e mëparshme të rritjes ekonomike. Prandaj, vendi kërcënohet me stanjim ekonomik në vitet e ardhshme. Kryeministri Petr Fiala shpreson se shfrytëzimi i litiumit mund të bëhet një stimul i ri për ekonominë çeke. Kur kryeministri prezantoi vizionin e tij për zhvillimin e vendit në tridhjetë vitet e ardhshme në fillim të shtatorit, ai renditi gjashtë fusha në të cilat Republika Çeke do të duhej të investonte strategjikisht në të ardhmen. Në të njëjtën kohë, ai foli edhe për litiumin dhe investimin në shfrytëzimin e tij, gjë që habiti shumë njerëz.
“Litiumi është një lëndë e parë kryesore për elektromobilitetin, veçanërisht për ruajtjen e energjisë elektrike. Kjo është arsyeja pse ne po punojmë për të filluar shfrytëzimin sa më shpejt të jetë e mundur, ideale në vitin 2026”, tha Fiala.
Lëndët e para të mjaftueshme për një milion bateri litium çdo vit
Fshati Cinovec ndodhet në mes të rajonit minerar. Xherorët u nxorën atje që në shekullin e 13-të, dhe tungsteni dhe kallaji nga vitet 1940 e tutje. Më pas, studimet e para dymijëvjeçare treguan se aty ka rezerva të konsiderueshme litiumi, si dhe në anën tjetër të kufirit gjermano-çek, ku ndodhet një pjesë më e vogël e rezervave. Republika Çeke tashmë ka nënshkruar një marrëveshje me shtetin federal të Saksonisë për bashkëpunim të mundshëm në shfrytëzimin e litiumit. Nga ana çeke, kompania çeke e energjisë ČEZ duhet të jetë përgjegjëse për shfrytëzimin e litiumit.
Një studim aktual tregon se në Cinovec mund të shfrytëzohen 2.25 milionë tonë xehe në vit, gjë që do të mundësonte prodhimin e gati 30 mijë tonëve hidroksid litiumi. Sipas vlerësimeve aktuale, sasia e xehes së nxjerrë ndoshta do të ishte e mjaftueshme për të prodhuar gati një milion bateri makinash litium çdo vit.
Republika Çeke do të donte të prodhonte bateri vetë: “Ne mund të mbulojmë të gjithë zinxhirin, nga miniera, përpunimi, prodhimi i baterive, prodhimi i çipave deri te prodhimi përfundimtar i makinave,” tha Fiala. Minierat e litiumit, shpresojnë ata, mund të bëhen gjithashtu një motor ekonomik për të gjithë rajonin.
Republika Çeke: litium në vend të qymyrit?
Rajoni i Ustecki kraj në veriperëndim të vendit është ndër më të varfërit në Republikën Çeke. Mijëra njerëz punuan në zonë për të nxjerrë linjitin. Fundi i shfrytëzimit ka ardhur që nga vitet nëntëdhjetë dhe ka lënë probleme strukturore. Miniera sipërfaqësore la gjithashtu plagë të thella, më shumë se 100 vendbanime u gëlltitën nga ekskavatorët.
Vlerësohet se gjatë periudhës 25-vjeçare të shfrytëzimit të litiumit, mijëra minatorë mund të gjejnë punë. Ndërtimi i një fabrike giga për prodhimin e baterive për makinat elektrike do të siguronte vende pune dhe para për rajonin. Kompania çeke e energjisë thotë se shfrytëzimi mund të fillojë pas katër vjetësh.
Rajoni i Ustečki kraj mbështet shfrytëzimin e litiumit, me kusht që ai të kryhet në mënyrën më miqësore me mjedisin. “Unë e shoh mundësinë e shfrytëzimit të litiumit si një mundësi,” thotë Jan Schiller, kreu i qarkut dhe anëtar i partisë opozitare ANO. “Por shumë varet nga kushtet që do të bien dakord para vetë shfrytëzimit. Ne kemi ende kujtime të gjalla të pasojave të shfrytëzimit të qymyrit në rajon. Çdo ndërprerje ose përkeqësim i kushteve të jetesës duhet të kompensohet në mënyrë adekuate për komunitetet,” tha Schiller.
Frika nga pasojat mjedisore
Mendimet e njerëzve që jetojnë rreth Cinovecit janë të ndara. Banorët janë më të shqetësuar për furnizimin me ujë dhe përkeqësimin e cilësisë së ajrit si pasojë e transportit të lëndëve të para të shfrytëzuara.
Si me çdo shfrytëzim, shfrytëzimi i litiumit gjithashtu ka një ndikim në mjedis. Në Amerikën e Jugut, në të ashtuquajturin “trekëndëshi i litiumit” midis Bolivisë, Kilit dhe Argjentinës, ku ndodhen rreth 70 për qind e rezervave të litiumit në botë, niveli i ujërave nëntokësore ka rënë ndjeshëm për shkak të nxjerrjes së kripërave të litiumit. Për shkak të veprimeve të papërshtatshme të kompanive minerare, në disa vende ka pasur ndotje të ajrit, ujit dhe tokës. Në Cinovec do të nxirrej litium nga shkëmbi. Dhe kjo metodë e shfrytëzimit konsiderohet intensive për ujin – kërkon shumë energji dhe është më e shtrenjtë se shfrytëzimi nga uji i kripur.
Sipas kompanisë energjetike ČEZ, negociatat për fillimin e shfrytëzimit të litiumit janë planifikuar të fillojnë në fund të këtij viti. Megjithatë, duket se kompania nuk ka dyshime për rezultatin e procedurës: tashmë ka blerë tokën në të cilën do të jetë fabrika e përpunimit të litiumit, për një miliardë korona çeke (rreth 40.8 milionë euro). /tesheshi.com/
