Fjalimi teatral mbi gjendjen e Bashkimit Evropian të mbajtur nga Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen të Mërkurën e kaluar në plenumin e Parlamentit Evropian është fjalimi i saj i dytë e këtij lloji që nga fundi i nëntorit 2019, kur ajo u zgjodh këtë pozitë të lartë. Edhe këtë herë, Ballkani Perëndimor nuk ishte ndër prioritetet vjetore më të rëndësishme të institucioneve evropiane.
Asgjë e jashtëzakonshme. Meqenëse ky format i adresimit të parlamentarëve evropianë u vu në praktikë në vitin 2010, politika e zgjerimit dhe Ballkani Perëndimor janë identifikuar gjithmonë si një nga fushat më të rëndësishme tematike në planet vjetore të KE-së dhe PE-së. Sidoqoftë, në praktikë, zgjerimi si një nga politikat strategjike të Bashkimit nuk ka qenë ndër pesë apo gjashtë preokupimet kryesore të institucioneve evropiane në dhjetë vitet e fundit.
Sfidat nga të cilat mund të varet e ardhmja e Bashkimit
Duke pasur parasysh përqendrimin dhe kompleksitetin e problemeve aktuale ndër-evropiane dhe globale, nuk është e vështirë të kuptohet se pandemia koronare aktuale dhe pasojat e saj ekonomike, shëndetësore dhe sociale; dështimi i gjeopolitikës evropiane; planet për krijimin e strukturave të përbashkëta mbrojtëse; fatkeqësitë klimatike; migrimi; terrorizmi; çështja e lidershipit global pas debaklit neoliberal në Afganistan; thellimi i hendekut midis anëtarëve individualë të Unionit; largimi nga skena politike e kancelares gjermane Angela Merkel, si moderatore autoritare e politikave evropiane … të gjitha këto sfida të mëdha nga të cilat varet jo vetëm besueshmëria, por ndoshta e ardhmja e Unionit.
Por nëse në fjalimin e saj të parë mbi gjendjen e Unionit një vit më parë ajo me të vërtetë mendoi se “e ardhmja e BE-së do të jetë ashtu siç e krijojmë ne, dhe Evropa siç e duam ne”, atëherë duket logjike pse në mes- vizionet termike të BE-së dhe Evropës nuk ka një qasje vërtet integraliste ndaj Ballkanit Perëndimor, i cili është de facto gjeografikisht, historikisht, kulturalisht dhe në çfarëdo mënyre tjetër pjesë e pandashme e hapësirës qytetëruese për të cilën po flet Von der Leyen.
Përfundimi i përbashkët i shumë vëzhguesve, analistëve, pjesëmarrësve të mëparshëm dhe të tanishëm në hartimin e politikave evropiane është se Bashkimi është në një rrugë historike të gabuar. Një numër i madh i papritur i eurodeputetëve folën për këtë të Mërkurë, duke treguar robërinë ndaj paradigmave të vjetra, mungesën e guximit të lidershipit dhe mosmarrëveshjet e brendshme në rritje për të gjitha çështjet globale – nga ekologjia dhe “plani i gjelbër”, fenomeni i migrimit dhe krijimi i Forcave të përbashkëta evropiane të mbrojtjes.
Një udhëtim ‘individual’ ose ‘kolektiv’ në Bruksel
Në mënyrë deklarative, pra, Unioni është i angazhuar për zgjerimin sepse, siç tha vetë Presidenti i PE-së David Sassoli kohët e fundit në Blade, “Nuk ka Evropë paqësore, të qëndrueshme, demokratike dhe të begatë pa vendet e Ballkanit Perëndimor”. Problemi lind në realizimin e angazhimeve të tilla, sepse të gjitha shtetet anëtare, madje edhe “lokomotiva” evropiane (Gjermania dhe Franca) nuk kanë gjithmonë qëndrime të dakorduara për pranimin e anëtarëve të rinj. Sidoqoftë, përplasjet më të mëdha midis anëtarëve janë shkaktuar nga dilema në lidhje me rrugën “individuale” ose “kolektive” për në Bruksel, dhe konfuzioni shkaktohet gjithashtu nga diskutimi në lidhje me afatet për zgjerimet e mundshme, kushtet kryesore dhe të preferuarat për aderimin në Bashkimin Europian.
Disa shtete anëtare, si Gjermania, Hungaria, Greqia, Rumania dhe Bullgaria, besojnë se çelësat për sigurinë rajonale dhe dinamikën e procesit të integrimit i mban Serbia. Pozicioni gjeostrategjik, gjatësia dhe rëndësia e kufirit veriperëndimor me Bashkimin Europian citohen si argumente. Franca, Kroacia, Sllovenia, Austria, Belgjika dhe shumica e vendeve balltike i japin përparësi kritereve origjinale të zgjerimit të vitit 1993, sipas të cilave aderimi në Bashkim Europian është një proces i kthyeshëm, në të cilin hapat e mirë dhe të këqinj duhet të maten me seriozistet dhe të vlerësohen në mënyrë të drejtë. Nëse nuk është kështu, faji nuk duhet të jetë vetëm në anën e vendeve aspirante, por edhe në shtetet anëtare dhe institucionet e tyre të përbashkëta që menaxhojnë procesin.
Sipas strategjisë aktuale evropiane të zgjerimit, kushtëzimi i drejtë dhe i rreptë në të gjitha fazat e negociatave me vendet kandidate nuk ka alternativë, dhe secili kandidat ose vend kandidat potencial duhet të shihet individualisht, jo në grup. Sipas parimit të kushtëzimit, fakti që Mali i Zi është tashmë anëtar i NATO-s, por edhe fakti që hapi pjesën e fundit nga 33 kapitujt negociues në mes të vitit të kaluar (Kapitulli i tetë mbi Konkurrencën), tregon se ai është shumë më përpara se Serbia dhe shumica e vendeve të Ballkanit, të ndjekur nga Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut.
Miliardë euro të miratuara, por paratë nuk janë gjithçka
Ndryshe nga “simpatizuesit” e Malit të Zi, Këshilli, Komisioni dhe Parlamenti nuk janë të kënaqur me nivelin e arritur të demokracisë parlamentare në atë vend, lirinë e medias, transparencën në punën e institucioneve shtetërore, efektet antikorrupsion, apo sundimin e ligjit. Për pesë vjet janë investuar më shumë se 70 milionë euro. Pamja përgjithësisht pozitive është prishur nga kriza gjithnjë e më e dukshme institucionale-politike, etnike dhe kishtare, e cila, nëse vazhdon në një formë më të rëndë, mund të bllokojë përkohësisht procesin e integrimit në këtë vend, dhe institucionet e Bashkimit Europian do të duhet ta marrin përsipër fajin për heshtjen dhe oportunizmin e tyre.
Në fjalimin e fundit të Presidentit të Komisionit Evropian për gjendjen e Bashkimit në Ballkanin Perëndimor, u shqiptuan vetëm disa fjali motivuese, në fokus të të cilave ishin të rinjtë, “që besojnë në të ardhmen e Bashkimit Europian”. Ashtu si në fjalimin e parë të këtij formati nga shtatori i vitit të kaluar, Von der Leyen edhe një herë theksoi se “investimi në të ardhmen e Ballkanit Perëndimor është investim në të ardhmen e Bashkimit Europian”.
Duke shpallur një paketë të re të ndihmës financiare për vendet e Ballkanit prej 14.2 miliardë euro deri në vitin 2027 (e cila u miratua nga Parlamenti Evropian në të njëjtën ditë), Presidentja e KE-së konfirmoi se do të vizitojë vendet e rajonit më 28 dhe 29 të këtij muaji. Kjo demonstroi përkushtimin e Bashkimit ndaj politikës së zgjerimit.
A ka ndonjë arsye për t’u frikësuar nga një Afganistan i ri
Eurodeputetët, megjithatë, besojnë se demokracia, të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit nuk mund të blihen me para. Reformat janë të nevojshme, dhe Bashkimi duhet ta dijë përfundimisht, sipas deputetit gjerman Jorg Meuthen, se nuk është gjithmonë e mundur të kesh “edhe dele edhe para”, por është e nevojshme të dihet se çfarë është më e rëndësishme dhe si të arrihet qëllimi. Gjatë një debati të nxehtë parlamentar, Komisionit dhe Këshillit iu kërkua që më në fund të “kalonin nga premtimet në rezultate konkrete” deri në fund të mandateve të tyre.
Presidenti i Parlamentit Evropian Sassoli është i bindur se ka ardhur momenti i fundit për një politikë koherente të zgjerimit evropian, “pasi lojtarët e tjerë të mëdhenj nuk janë duke fjetur”. Nëse Bashkimi vazhdon të hezitojë, do të duhet të jetë gati të mbajë pasojat gjeopolitike të ndikimit turk, kinez e rus në Ballkan”. Në rast të një skenari të tillë, politika e përbashkët e mbrojtjes e diskutuar që nga viti 1953 do të bëhej përgjithmonë një iluzion, kufijtë e Bashkimit Europian do të bëheshin më të pasigurtë se kurrë dhe gjeopolitika evropiane do të bëhej më keq se sa në Afganistan. /tesheshi.com/
