Pasi Perandoria Osmane kishte marrë Kostandinopojën në vitin 1453, filloi një erë e re, e cila i dha më shumë prestigj në Evropë. Tashmë mbretëritë e Evropës e shikonin më ndryshe, dhe kishin frikë ta luftonin atë. Për rrjedhojë, kishte edhe prej atyre që më mirë preferonin pakt paqeje ose aleancë, sesa ta kishin kundërshtar. Të njëjtën gjë bëri edhe Franca në shekullin e XVI. Kjo aleancë ishte në interes të të dyja palëve.
Pavarësisht fitimit të territoreve në Ballkan, osmanëve iu desh të krijonin aleanca në mënyrë që ta kishin më të lehtë sundimin dhe, njëkohësisht, mbrojtjen nga armiqtë. Duke bërë aleanca, perandoria do ishte më e sigurt dhe do të përfitonte edhe nga ana materiale. Kështu, një nga aleatët kryesorë të shekullit të XVI ishte Franca. Si osmanëve, ashtu dhe francezëve, u interesonte një aleancë, ngase që të dy palët kishin një armik të përbashkët, Carli-n V të habsburgëve. Francisi dhe Carli V ishin pretendentë kryesorë për fronin e Perandorisë së Shenjtë Romake, por rivaliteti i tyre i çoi në luftë, dhe kështu që Franca u bë aleat me osmanët për ta dobësuar Carli-n V. Nga ana tjetër, osmanëve u konvenonte diçka e tillë, se kështu të krishterët nuk ishin të unifikuar; dhe nëse nuk janë së bashku kundër osmanëve, pak shanse kishin për të fituar. Në librin, “Perandoria Osmane”, Halil Inalxhik shkruan: “Më 1536 aleanca u lidh, Sulltani ishte i gatshëm t’u jepte francezëve, si një komb miqësor, liri tregtare brenda perandorisë.”
Edhe studiuesi i njohur arab i historisë, Ali Muhamed Salabi, në librin e tij, “Perandoria Osmane, Faktorët e ngritjes dhe rënies së saj”, kur flet për aleancën franceze dhe interesat që kishte ajo ndaj këtij pakti, thotë se, ”Për këtë, dhe Fransua I mendoi që ta shfrytëzojë prestigjin dhe fuqinë e Perandorisë Osmane dhe ta bëjë mik për vete. Iu afrua miqësisht dhe me respekt në marrëveshje, duke qenë i bindur se Perandoria Osmane është ajo që do ta pengonte Carlsin V nga ambiciet e tij.” Për shkak të rëndësisë që pati kjo marrëveshje, ajo u quajt “Marrëveshja e privilegjeve osmane dhe franceze.”
Marrëveshja francezo-osmane kishte rëndësi jo vetëm politike, por edhe ekonomiko-sociale; ajo tregonte lirinë e veprimit të qytetarëve midis dy vendeve dhe ekonominë e ndërsjelltë pa taksa. Ndërsa taksat që duhet të paguheshin ishin të ndërsjella për të dy perandoritë.
Nuk ishte vetëm aleanca franceze që kishte rëndësi, por edhe ajo me protestantët ishte një gur themeli tjetër në politikën e jashtme të Perandorisë Osmane. Në këtë mënyrë, të krishterët ishin akoma edhe më të përçarë. Ndërsa osmanët, nga ana tjetër, përfitonin prej rastit për aleanca. Historiani Inalxhik gjithashtu nënvizon se, “Aleanca franceze ishte gur themeli i politikës osmane në Evropë. Osmanlinjtë po ashtu e gjetën aleatin natyral në Lidhjen Shmalkalden të princave gjermanë protestantë që luftonin kundër Carlsit V.”
Është interesante po ashtu të ceket se osmanët, kur bënë aleancë edhe me protestantët, ndikuan ndjeshëm në rritjen e ndikimit të tyre. Duke u bërë kështu një faktor i rëndësishëm në Evropë. Këtë gjë e tregon edhe Halil Inalxhik, duke thënë se, “Hulumtimet e fundit kanë treguar se trysnia osmane midis viteve 1521 e 1555 i detyroi habsburgët t’u jepnin koncesione protestantëve, dhe ky ishte shkaku që më fund të njihet zyrtarisht Protestantizmi.” Gjithashtu, mes të tjerash, autori po në të njëjtin libër tregon edhe disa detaje të një letre që Sulltan Sulejmani u kishte dërguar protestantëve. “Sulejmani bëri me dije se protestantët i konsideronte të afërt me myslimanët, sepse edhe ata i kishin shkatërruar idhujt dhe kishin çuar krye kundër papës. Përkrahja dhe mbrojtja e luterianëve dhe kalvinistëve kundër Katolicizmit do të jetë gur themeli i politikës osmane në Evropë.” Pra, mbështetja dhe intervenimi i osmanëve në Evropë ishte një faktor kroçial për ngritjen e Protestantizmit në Evropë.
Si të thuash, në një farë mënyre,osmanët janë bërë shkaktarë edhe të ardhjes së kapitalizmit në Evropë, jo direkt, por indirekt, kjo gjithmonë nëse i mbështetemi tezës së Maks Veberit. I cili, sipas teorisë së tij të njohur, potencon se ishte pikërisht devocioni i madh që kishin protestantët për punën që ngriti korporata e asaj periudhe dhe solli ndarjen e punës. Studiuesi i njohur i sociologjisë, George Ritzer, në librin, “Teoria sociologjike”, gërmëzon se, “Vlerësimi fetar i përkushtimit ndaj punës së vazhdueshme sistematike në thirrjen e përbotshme, si mënyra më e lartë e asketizmit, dhe, në të njëjtën kohë, prova më e sigurt e rilindjes së besimit të çiltër, duhet të ketë qenë leva shtysë më e përshtatshme dhe e fortë për zgjerimin e …shpirtit të kapitalizmit.” Pra, e paraqet si një kusht gati kryesor shpirtin kapitalist të protestantëve që kishin për punën; si pasojë, rrodhi edhe ngritja e kapitalizmit në Evropë, një kapitalizëm që nuk ishte parë ndonjëherë. Apo, siç edhe thotë vetë Maks Veber në librin e tij, “Etika, protestanti dhe shpirti i kapitalizmit”, duke vazhduar se, “Për oksidentin ka nxjerrë kapitalizëm me një shkallë të tillë rëndësie, gjë që shpjegon arsyen e saj, në lloje, forma dhe drejtime që nuk kanë ekzistuar kurrë diku gjetkë.” Si përfundim, Perandoria Osmane u bë shkaktare indirekte e ardhjes së kapitalizmit në Evropë. Nëse protestantët nuk do të kishin mbështetjen e osmanëve, ndoshta ardhja e kapitalizmit në Evropë do vonohej me një shekull. /tesheshi.com/
