Si mund ta humbasësh presidencën ndaj një njeriu si Donald Trump? Ai ishte kandidati më jo-popullor i të gjitha kohëve, bëri gabim pas gabimi nga më trashanikët dhe gafë pas gafe. Mbajtja larg e tij nga Zyra Ovale duhet të kishte qenë misioni i vendosur për Partinë Demokratike. Dhe duhej të kishte qenë më lehtë për ta.
Në vend të kësaj, ata humbën dhe tani, kandidatja e tyre e zgjedhjeve të 2016-ës, Hillari Klinton vjen përpara nesh për të na treguar dështimin e saj monumental, për të na rrëfyer Çfarë Ndodhi. Për fat të keq, libri i saj i ri është më shumë një justifikim sesa një shpjegim i asaj që ndodhi.
Asnjë faj nuk bie asnjëherë mbi vetë personin e Klintonit. Dhe ndërsa ajo përdor një kontekst më të gjerë historik se përse “partia e njerëzve” u rrudh ndërsa rritet pabarazia, ajo kurrë nuk ofron një përgjigje të kënaqshme. Në vend të kësaj, pjea më e madhe e fajit drejtohet jashtë vetes, në të dyshuarit e zakonshëm si James Comey, rusët dhe media.
Megjithatë, duke ushtruar pak mprehtësi, lexuesit mund të gjejnë të dhëna me vlerë për misterin e vitit 2016 këtu apo atje nëpër libër, midis reve të sulmit “e ka fajin” dhe të menduarit pozitiv.
Duke nisur që nga fillimi: përse Hillari Klinton kandidoi për presidente? “Për shkak, se mendova se do të isha e mirë në këtë detyrë”, shkruan ajo. 13 faqe më pas: “Ishte një mundësi për të bërë gjithë gjërat e mira që do të isha ndonjëherë në gjendje të bëja”.
Një person që dëshiron të bëjë të mira ka nevojë për zgjidhjen e problemeve, sigurisht dhe kështu Klinton thotë se ajo iu drejtua njerëzve që e dinin se çfarë ishte gabim. “Nisa të telefonoja ekspertët e politikave”, shkruan ajo, “duke lexuar memo të trasha dhe duke bërë listën e problemeve që kishin nevojë për më shumë thellim”. Lista të problemeve dhe zgjidhjeve ka kudo, shkartisja e tij njëra pas tjetrës është një prej mjeteve të saj të preferuara të retorikës, mënyra e saj për të kontrolluar kutitë dhe për t’u bërë të ditur të gjithëve se ajo kujdeset për ta.
Duke vijuar në një mënyrë racionale, të sanksionuar nga ekspertët, Hillari Klinton caktoi me vendosmëri rrugën drejt harrimit.
Ajo duket se ka qenë pothuajse totalisht e papërgatitur për shpërthimin e zemërimit populist që karakterizoi 2016-ën, një shpërthim që u shfaq nën dhjetëra kopertura të ndryshme: tregtia, harxhimi i burimeve, emigracioni, de-industrializimi, dhe spektakli më i fundit ku kriminelët e Wall Street merrnin paketa ndihmuese. Nuk ishin çështjet që kishin më shumë rëndësi sesa ishte zemërimi, dhe Donald Trump e vendosi veten në krye të tij. Klinton nuk mundi.
Për t’i njohur meritën dhe në ndryshim nga mbështetësit e saj më të zjarrtë, Hillari Klinton nuk e mohon që kjo rrjetë me problem të ndërlidhura kishte rol në rrëzimin e saj. Kur ajo nuk përsërit veten me apologji apo me sulmet ndaj rusëve, mund të gjenden përsiatje përse kaq shumë njerëz të klasës punëtore e braktisën Partinë Demokratike.
Kjo është një çështje e rëndësishme dhe në përballjen me të, Klinton shkruan pak pasazhe që të mbeten në mendje, si përshkrimi që i bën ndalesës groteske të fushatës në Virxhinian Perëndimore ku ajo u prit me protesta nga një turmë ku ndodhej edhe ish-kreu ekzekutiv i kompanisë që dikur zotëronte një minierë, ku në vitin 2010, vdiqën 29 minatorë.
Por, përpjekjet e Klintonit për të kuptuar populizmin gjithnjë janë me qark të shkurtër, me gjasa për shkak se marrja shumë seriozisht mund të çojë në përfundimin se punëtorët kishin një problem legjitim me të dhe Partinë Demokratike.
Çështje të shumta jo të leverdisshme fshihen nga historia e saj. Ajo shkruan për tregtinë, për shembull, vetëm me termat më të përgjithshëm. Programi i bashkëshortit të saj për rregullimin e bankave është fotokopjuar. Emrat Goldman Sachs dhe Walmart nuk shfaqen asnjëherë.
Përveç këtyre, për ta marrë populizmin seriozisht ndoshta do të thotë po ashtu që Bernie Sanders, i cili “ishte i tërbuar për çdo gjë” mund të ketë pasur të drejtë dhe pjesa më e madhe e “Çfarë Ndodhi” i kushtohet kritikave ndaj Sanders përse sfidoi kandidaten në primaret demokrate. Duke pasur parasysh se më vonë ai e mbështeti atë dhe madje, fushatoi për të, kjo mund të përshkruhet si vrazhdësi nëse jo mungesë ndershmërie.
Që Klintoni do të kishte bërë mirë ta vendoste nën kontroll stilin e saj teknokratik me pak zemërim populist nga ana e saj, asaj i “agon” në mendje vetëm drejt fundit librit, në një pikë ku është shumë vonë.
Për të mos përmendur të pamundurën. Hillari Klinton thjesht nuk mund t’i shpëtojë pikëpamjes së saj të kënaqur prej kollareje të bardhë për botën – ku citon pa fund kredencialet akademike, dhe duke u treguar lexuesve sesi shkoi në Davo në vitin 1998 për të njoftuar filozofinë e saj.
Dhe atëherë, në kapitullin përmbyllës me konkluzione, duke u kthyer tek më e dashura temë, ajo e fjalimit përpara të diplomuarve të një institucioni prestigjioz që “me kapacitetin e tyre të të menduarit kritik” (mes të tjerash), ata ishin saktësisht ajo për të cilën ka nevojë Amerika në vitin 2017.
Do të doja të ishte kështu. Do të doja që një tjetër tufë të diplomuarish nga elitet e kolegjeve të ishin ata për të cilët lind nevoja. Do të doja që ekspertët e Hillarisë dhe miqtë e saj të ndriçuar kapitalistë të mund të ndërhynin dhe të ndreqnin Amerikën e zhulosur ku ne jetojmë sot, ku racistët marshojnë nëpër rrugë dhe Miduesti po rrënohet dhe ku policët qëllojnë motorristët pa arsye dhe ku një ngacmues trashanik banon në Shtëpinë e Bardhë.
Do të doja që gjithçka të ishte çështje e të pasurit një listë të miratuar nga kompanitë opinionmbledhëse me zgjidhje. Por, e kam të sigurtë që nuk është kështu. Dhe votuesit e dinë këtë, po ashtu.
*Thomas Frank është columnist për “The Guardian”.
Përktheu: Juli Prifti – /tesheshi.com/
