Hegjemonia e doktrinës liberale
Zhvillimi ekonomik dhe progresi teknologjik që e karakterizon botën e sotme ka shkaktuar debat të madh në qarqet akademike dhe shkencore mbi atë se a kemi të bëjmë me një epokë a periudhë të re të historisë njerëzore, apo është një kontinuitet i botës paraprake, që emërtohej si periudha e modernitetit ose industrializimit. Mendimi dominant është se koha në të cilën gjendemi përbën një epokë të re, që në shumë dimensione dhe aspekte ndryshon nga periudha e modernitetit klasik. Postmodernizmi dhe globalizmi janë shtyllat mbi të cilat mbështetet ky mendim dominant. Sociologë, filozofë dhe teoricienë të ndryshëm e emërtojnë këtë epokë si “moderniteti i dytë”. Sepse, bashkë me këtë paradigm, janë krijuar marrëdhënie të reja shoqërore dhe janë shkëputur lidhjet kolektive të periudhës së mëparshme. Reduktimi i këtij mendimi dominant në rrafshin politik do të thotë, një botë e konsensuseve, një botë paqësore dhe një botë e “miqve”, sepse “armiqtë” komunistë sot kanë humbur aktualitetin e tyre dhe sepse demokracia liberale (dhe format e tjera të saj), e mbështetur në projeksionet liberaliste, ka ngadhënjyer ndaj ideologjisë komuniste. Konfliktet dhe përplasjet ndërmjet dy blloqeve tash më i takojnë të kaluarës, dhe tani është koha për t’u arritur konsensusi në bazë të dialogut. Globalizimi dhe universalizmi i demokracisë perëndimore shihen si gjeneratorë kryesorë të mirëqenies, paqes dhe realizimit të të drejtave dhe lirive të njeriut; kështu, duke paralajmëruar dhe botën kozmopolite. Ky vizion paraqet zeitgeistin e post-politikës, e në realitet paraqet prirjet absolutiste të demokracisë liberale për vendosjen e hegjemonisë mbi të gjithë diskursin politik. Konceptet si “demokracia dialogjike,” “demokracia kozmopolite,” “shoqëri civile globale,” “demokraci absolute,” “sovranitet kozmopolit,” janë në fakt sinonim i vizionit post-politik.
Mohimi i dimensionit antagonistik të politikes dhe racionalizmi konsensual liberal
Në teorinë e filozofisë politike, teoricienë të ndryshëm bëjnë dallimin ndërmjet koncepteve të “politikës” dhe “politikes,” pra, asaj që është politike. Hannah Arendt-i e sheh politiken si një fushë publike të negociatave, konsensusit dhe lirisë. Kurse filozofi Carl Schmitt, i cili është teoricieni më i spikatur mbi atë se çka paraqet në fakt natyra e konceptit të politikes, mendon se ajo që është politike konsiston në ndarjen dikotomike mik/armik; kjo ndarje paraqet një marrëdhënie dialektike ndërmjet “mikut” dhe “armikut”. Dikotomia mik/armik përbën ontologjinë e konceptit të politikes. Sepse dimensioni antagonistik është gjithmonë një probabilitet ekzistencial, dhe ajo që është politike buron nga një gjendje ontologjike. Ekzistenca e tjetrit bën të mundur vetërealizimin tonë, e në këtë kontekst, edhe identitetin, dhe grupet ekzistencën e tyre e realizojnë kundrejt të “tjerëve”. Thënë ndryshe, konfliktet, oponencat dhe antagonizmat na paraqiten si elemente konstituive të politikes. Mirëpo, jo gjithmonë këto raporte ndërmjet identiteve dhe grupeve kthehen në raport mik/armik. Edhe pse gjithmonë ekziston mundësia për një raport të këtillë. Mohimi dhe eliminimi i dimensionit antagonistik të politikes synon krijimin e një bote “përtej së djathtës dhe së majtës,” “përtej sovranitetit,” “përtej hegjemonisë,” “përtej antagonizmave,” etj.
Lidhja epistemologjike e ideologjisë liberale me racionalizmin dhe individualizmin si koncepte bën që kjo ideologji të jetë skeptike ndaj dimensionit antagonistik të politikës demokratike. Pra, koncepti i politikes që ofrohet nga ideologjia liberale nëpërmjet modelit të demokracisë konsensuale në esencë i shpërfill antagonizmat; përplasjet dhe antagonizmat zëvendësohen me dialogun dhe konsensusin. Sepse, nëpërmjet arritjes së konsensusit, gjithashtu do të arrihet “demokratizimi i demokracisë”, dhe, si rrjedhojë e kësaj, sigurimi i paqes dhe realizimi i të drejtave të njeriut do të arrihen më lehtë.
E mjegullt dhe e diskutueshme është se a u arritën premtimet e modelit konsensual (pa antagonizma) për një botë më paqësore dhe më të lirë? A u arrit që nëpërmjet këtij modeli të bëhet “demokratizimi i demokracisë”?
Duke u bazuar në një grup njohurish empirike dhe teorike, modeli konsensual i ofruar nga mendimtarët dhe filozofët liberalë dështoi në realizimin e idesë për legjitimimin e demokracisë si sistem universal, para së gjithash në rrafshin ndërkombëtar, por edhe në rrafshin nacional. Sipas Chantal Mouffe-së, ky model, në vend të eliminimit të antagonizmave, i ka përshkallëzuar ato. Sepse universalizmi konsiston në fakt në mosnjohjen e alternativave, në përjashtimin e tjetrit dhe në mohimin e pluralizmit. Prandaj ky model, sipas Schmitt-it, ngërthen në vetvete dy paradokse. I pari, nëse filozofia e këtij modeli konsiston në përjashtimin e tjetrit, atëherë nuk është e mundur arritja e konsensusit racional; ky model në fakt nxjerr në pah pamundësinë e konsesusit. I dyti, meqë antagonizmat janë pjesë përbërëse e politikes, do të thotë që ato do të ekzistojnë gjithmonë si të tilla; rrjedhimisht, me këtë, mohimi i dimensionit antagonistik të politikes është utopik.
Ajo që mund të thuhet është se, edhe përkundër premtimeve megalomane të demokracisë liberale-konsensuale për më shumë liri, drejtësi, barazi dhe mirëqenie ekonomike, sot demokracia përjeton një krizë të thellë institucionale. Legjitimiteti i përfaqësuesve politikë është në një proces erozioni, “kapitalizmi barbar” ka thelluar akoma më shumë hendekun ndërmjet të pasurve dhe të varfërve, kurse çështja e lirisë ka ngelur peng i “sigurisë” së shtetit nacional…, për barazi as që flitet…!
Homogjenizimi i identiteve
Ashtu siç e përmendëm edhe më lart, dikotomia “ne” dhe “ju” është pjesë përbërëse e natyrës së identiteteve apo grupeve. Në fakt, grupet dhe identitetet janë (duhet të jenë) aktorë kryesorë të politikës. Prandaj, detyra e politikës demokratike është që jo t’i tejkalojë ato duke i mohuar, por, duke i dinamizuar, t’i ndërtojë si polarizime demokratike. Në këtë kontekst, mohimi i dimensionit emocional të përbrendësuar nga këto identitete dhe supozimi se pasionet arkaike janë të determinuara ose të prirura që ta zhdukin zhvillimin individualist dhe progresin racional paraqesin njërin ndër gabimet themelore të liberalistëve dhe të modelit konsensual. Ndikimi dhe roli i pasioneve në politikë për paradigmën liberale është i papranueshëm, sepse ato gjithmonë janë llogaritur si irracionale.
Efektizimi i dimensionit emocional në politikë është me rëndësi jetike për funksionimin e demokracisë së mirëfilltë. Edhe hulumtimet në fushën e psikoanalizës të Frojdit e vërtetojnë një gjë të tillë. Sipas Frojdit, procesi i “homogjenizimit” nxjerr në pah prirjet libidinale të grupeve dhe identiteve, e paralelisht me këtë, edhe shpeshtimin e antagonizmave. Në këtë kontekst, sipas tij, identiti kolektiv, pra, të qenurit “ne” është pasojë e dimensionit libidinal, dhe kjo gjendje në mënyrë imperative përcakton edhe ekzistencën e “të tjerëve”.
Krejt për në fund, me tendencat për eliminimin e diversiteteve dhe pluralizmit identitar, dhe si pasojë e kësaj, me krijimin e hegjemonisë liberale, parashtrohet pyetja se a do të thotë që është arritur konsensusi politik dhe social ndërmjet aktorëve (grupeve, identiteve) politike, dhe a do të thotë që janë eliminuar fenomenet si nacionalizmi, terrorizmi, autoritarizmi, etj.? Natyrisht që përgjigjja është jo! Sot, lëvizjet nacionaliste dhe lëvizjet me prirje radikale akoma janë të gjalla, sado që të mos demonstrohen në publik. Injorimi i kërkesave politike të identiteve ka pasur efekt të kundërt, sepse ka shkaktuar reaksion si në nivelin politik, ashtu dhe në atë social. /tesheshi.com/
