“Një palë skajshmëri lindin të tjerat”
(Ciceron)
I përdorur për herë të parë si term në vitet ‘80 nga profesori i shquar i Harvard Business School-it, Ted Levi, për të emërtuar konvergjencën e tregjeve financiare, fjala “globalizëm” u bë shumë popullore dhe u aktualizua për të përshkruar mënyrën e re të zhvillimit të korporatave shumëkombëshe (MNC) dhe ekspansionin e tregut botëror. I ndihmuar edhe nga revolucioni i madh informatik dhe nga zbulimet e mëdha shkencore të kësaj periudhe, ky koncept u transformua në një zeitgeist (frymë të kohës sonë), duke marrë një kuptim të qartë ekonomik dhe komercial, të udhëhequr nga lokomotiva e MNC-ve (Multi National Corporations).
Ekspansioni i kapitalit në drejtim të vendburimeve të lëndës së parë dhe të krahut të lirë të punës solli fuqizimin e mëtejshëm të këtyre korporatave dhe një bum ekonomik në Perëndim, duke e thelluar gjithnjë e më tepër hendekun social ndërmjet Veriut dhe Jugut global. Shtimi i numrit të tyre në ditët e sotme, në më shumë se 12 mijë të tilla, dhe shtrirja e tyre hapësinore në ¾ e globit, duke i ndarë tregjet burimore me njëra-tjetrën, është treguesi më i rëndësishëm për ta ilustruar këtë fakt.
E parë dikur si një shpresë mesianike prej popujve të zhgënjyer për t’u rimërkëmbur ekonomikisht dhe për ta përmirësuar mënyrën e tyre të jetesës, sot kjo dukuri është kthyer në një episod të shëmtuar të fateve njerëzore, duke nxitur urrejtje dhe protesta popullore anekënd botës, nën moton, “Jo interesave, pro njerëzve”. Por përse ndodh e gjithë kjo? Çfarë ka ngjarë në fakt? – lind natyrshëm pyetja.
Me sa duket, nuk jetojmë në botën më të mirë të mundshme. Globalizmi ka prodhuar një zinxhir pasojash të rënda negative, duke ia rihedhur edhe një herë hekurat në duar botës. Ai nuk po e bën botën tonë pak më të mirë nga ç’ka qenë. Ndryshe, po e kthen atë në një ferr social të pabanueshëm, nën diktatin e zerove dhe njëshave elektronikë financiarë. Duke e kthyer njeriun në një kombajnë (makinë korrëse), ai po e ftoh frymërisht atë, duke shqitur prej tij elementin e çmuar social dhe human përkundrejt prevalimit të egoizmit dhe motivit të përfitimit personal. Po kultivon perceptimin e qenieve njerëzore si mjete dhe thjesht numra, duke i dehumanizuar ato. Për më shumë, ky instinkt shushunjash po i thith botës lëngun vital, për ta kthyer atë më pas në një limon të shtrydhur në duart e perëndive financiare.
Së dyti, globalizmi ekonomik ka ndikuar fuqimisht në thellimin e pabarazive sociale. Mjaft të përmendim “shanty towns” në Indi dhe favellat e panumërta braziliane për ta demonstruar më së miri këtë fakt. Madje, në San Paulo, në një nga dhjetë qytetet ku banojnë multimiliardierët e botës, kanë ndërtuar një mur të lartë për t’i diferencuar “bijtë e Perëndisë së Parasë” nga “lebrozët” varfanjakë favellianë. Të ndërtosh mur në shekullin e atomit për ta ndarë njeriun nga njeriu! Këtë dëshiron të realizojë globalizmi i shek. XXI?!
Së treti, kjo dukuri sunduese e kohës sonë ka prishur strukturën e tregut të punës dhe ka ndikuar në uljen e pagave. Të udhëhequra nga motivi i interesit personal, shpesh korporatat i delokalizojnë teknologjitë dhe kapitalin, për të patur përfitime sa më të mëdha me kosto minimale. Ato shkojnë pikërisht atje ku biznesi i tyre favorizohet më tepër në aspektin financiar nga shteti “pritës”, ku ka krahë të lirë pune dhe ku niveli i pagave për punëtorët është më i ulët. Ky proces ka ndikuar jo vetëm në rritjen e nivelit të papunësisë në Perëndim, por edhe në uljen e nivelit të pagave. (Një faktor ndikues në këtë drejtim janë edhe turmat e panumërta të emigrantëve që po “pushtojnë” Perëndimin.) Ndërsa, për sa i përket prishjes së strukturës së tregut botëror të punës, sipas statistikave zyrtare nga WBO-ja na rezulton që shtete si Kina, India, Indonezia dhe Meksika janë dominante në të, për të treguar grushtin e rëndë të dhënë nga ky boksier i pamëshirshëm ndërkombëtar.
Së katërti, fenomeni i globalizmit ekonomik favorizon hapur neokolonializmin nga MNC-të. Nga 240 shtete dhe mikroshtete të renditura në almanakun e Oxford-it, çka vihet re në këtë botim është se prania e MNC-ve ndjehet hapur në ¾ e tyre. Ky ndikim shtrihet që nga ishujt-flamur të Paqësorit, Amerikës Latine, e deri në brendësi të Afrikës së Zezë, të cilët duhet ta quajmë më saktë, “Afrika e Artë”. Shfrytëzohen jo vetëm metalet e çmuara dhe diamantet, por edhe goma, hekuri, llamarina, pyjet, industria e peshkimit, etj. Dikur republikani kinez Sun Jat Sen kumtonte me patos: “Bota ju përket të varfërve”. Ne shtojmë: “Vetëm si ide. Gjithmonë është dikush tjetër që e posedon atë”.
Së pesti, dukuria e globalizmit duket se po e rrezikon seriozisht dita-ditës nocionin e demokracisë. Globalizimi i tregtisë dhe i financave prej alfakimëve ndërkombëtarë po ndikon fuqimisht në gërryerjen e sovranitetit të shtetit dhe në dhënien më tepër pushtet dhe influencë këtyre aktorëve të pandalshëm transnacionalë. Çfarë do të na rezervojë e ardhmja? A do të mbijetojë në vazhdim demokracia? Apo do të kemi Perandorinë e Panoptikonit dhe Numrit që profetizon Zbulesa?!
Së fundmi, lejomëni t’ju citoj ekonomistin e madh politik John Gray:
“Duke pasuruar një pjesë të saj, dhe, nga ana tjetër, duke ndezur pasionet nacionaliste dhe fetare, globalizmi e bën botën tonë më të vogël. Ai nuk e bën atë më të paqtë, ose më liberale…Ai i kthen shoqëritë përmbys, duke shkatërruar mënyra të tëra jetese.” /tesheshi.com/
