Kur Nicola Procaccini u zgjodh për herë të parë në Parlamentin Evropian, gjashtë vjet më parë, shkruan New York Times, shumë nga kolegët e tij nuk i shtrënguan dorën dhe madje shmangën ndarjen e ashensorit me të.
Si anëtar i një partie të vogël, të skajshme të së djathtës ekstreme në Itali, pikëpamjet e tij mbi imigracionin u pritën me dyshim dhe përbuzje. “Dora ime ishte në ajër, sepse ata nuk shtrënguan duart me fashistët”, përshkruan ai me sarkazëm, duke iu referuar mënyrës se si e shihnin kundërshtarët e tij politikë. Në të njëjtën kohë, aktivistët për të drejtat e emigrantëve u mirëpritën në Parlament dhe u brohoritën.
Megjithatë, sot skena ka ndryshuar në mënyrë dramatike. Procaccini, një anëtar i Fratelli di Italia, sheh shumë nga pikëpamjet e tij duke u bërë… kryesore. Partia e tij dominon politikën në Itali, me Giorgia Melonin si kryeministër, ndërsa ai tani është president i grupit të Konservatorëve dhe Reformistëve Evropianë – një zë i fuqishëm në Strasburg dhe Bruksel.
Doktrina e re: Një vijë më e ashpër nga e djathta dhe e majta
Evropa po përjeton një ndryshim historik. Një qëndrim i ashpër ndaj emigrantëve të paligjshëm nuk është më prerogativë ekskluzive e së djathtës ekstreme. Nga qendrat te udhëheqësit tradicionalë të krahut të majtë, gjithnjë e më shumë janë në favor të kufizimeve, kufijve të ngushtë dhe deportimeve masive. Siç thotë eksperti Martin Hoffmann, “tani ekziston një konsensus i gjerë në pothuajse të gjitha kampet politike: ne do të jemi më të ashpër”.
Pas valës së madhe të vitit 2015, kur më shumë se 1,000,000 refugjatë – sirianë, irakianë, afganë – mbërritën në Evropë, axhenda politike ndryshoi. Rritja e partive nacionaliste dhe populiste në shumë vende i ka shtyrë madje edhe qendrat tradicionale të forcojnë qëndrimet e tyre. Edhe pse mbërritjet kanë rënë – me rreth 20% këtë vit, sipas të dhënave të Frontex – çështja mbetet shpërthyese.
Sot, shtetet anëtare dhe zyrtarët evropianë po kërkojnë zgjidhje të reja për të kufizuar flukset. Danimarka, nën drejtimin e Mette Frederiksen të qendrës së majtë, po udhëheq me një politikë “zero” për refugjatët, e cila tani paraqitet si model edhe nga kancelari gjerman Friedrich Merz.
Ideja e dhënies së kërkesave për azil në vendet e treta nuk është më tabu: Italia e Melonit dëshiron t’i mbajë azilkërkuesit në Shqipëri derisa të shqyrtohen kërkesat e tyre, pavarësisht se është bllokuar nga gjyqtarët italianë. Edhe Ursula von der Leyen e ka quajtur këtë qasje “një shembull të të menduarit krijues”.
Në të njëjtën kohë, BE po rrit bashkëpunimin me vende të tilla si Libia dhe Tunizia. Por grupet e të drejtave paralajmërojnë për çmimin: në vitin 2023, autoritetet tuniziane braktisën emigrantët në shkretëtirë, duke theksuar “koston e madhe të të drejtave të njeriut“, siç vëren Camille Le Coze e Institutit të Politikave të Migracionit në Evropë.
Çarje në parimet themelore të Evropës
Ky ndryshim prek edhe themelin e ndërtesës ligjore evropiane. Kohët e fundit, Meloni dhe Frederiksen paraqitën një letër të përbashkët, të nënshkruar bashkërisht nga udhëheqës nga Austria, Belgjika, Polonia dhe vende të tjera, duke kërkuar një rishikim të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut sepse, thonë ata, ajo “kufizon në mënyrë të paarsyeshme” të drejtën e shteteve për të vendosur se kë të deportojnë.
Në të njëjtën kohë, vende si Polonia po pezullojnë azilin në kufijtë e tyre, duke përmendur “luftën hibride” nga Bjellorusia dhe nga Rusia që po inkurajon flukset e migracionit për të destabilizuar Evropën.
Retorika e ashpër po shkakton shqetësim midis udhëheqësve lokalë. Në Sopot të Polonisë, kryetarja e bashkisë Magdalena Czarzynska-Jachym vëren se qyteti i saj ka mbështetur punëtorët ukrainas dhe refugjatët e luftës për vite me radhë. “Pajtohem që kufijtë duhet të mbrohen”, thotë ajo, “por ne rrezikojmë t’i portretizojmë migrantët si kriminelë. Migrantët e ligjshëm janë fqinjët tanë – ata nuk janë kriminelë”.
Shqetësimi po arrin edhe tek avokatët e hershëm të masave të ashpra. Alexander Downer, një ish-ministër i Jashtëm australian, kujton se si BE-ja e kritikoi Australinë për planin e saj për të transferuar azilkërkuesit në qendrat e paraburgimit në Papua Guinea e Re. “Më dhanë leksione se sa të këqij ishim”, thotë ai. “Tani, von der Leyen e ka përqafuar këtë.”
Rreziqet: kufij të sigurt apo vlera në rrezik?
Evropa po ndryshon. Kufijtë po sigurohen gjithnjë e më shumë. Kërkesat për azil po transferohen larg tokës evropiane. Migrimi, për vite me radhë një pikë e nxehtë midis të djathtës dhe të majtës, tani po bëhet terren i përbashkët për qeveritë e të gjitha llojeve.
Pyetja e madhe është nëse kontinenti do të jetë në gjendje të ruajë vlerat themelore të një shoqërie të hapur dhe të drejtave të njeriut, ndërkohë që ngre gardhe dhe mbyll kalimet kufitare. Ndoshta përgjigjja nuk qëndron në kufij, por në sheshe, fshatra dhe qytete ku emigrantët – të ligjshëm apo jo – jetojnë, punojnë dhe rrisin fëmijë. Për shumë evropianë, ky dialog sapo ka filluar.
