A duhet të më vijë keq që jam ruse? A duhet të kem turp? Këto pyetje kanë qenë në mendjen time për të paktën një dekadë. Por që nga dje, kur vendi im u bë sërish kryetitull për arsyet e gabuara, nuk mund të mendoj asgjë tjetër. E dua Rusinë dhe dua të jem krenare ta quaj shtëpia ime, por si mund të ndihem krenare kur nuk e mbaj mend as herën e fundit kur ajo bëri diçka të mirë për qytetarët e saj, apo për botën?
Kur Rusia aneksoi Krimenë në vitin 2014, unë isha shumë e re për të kuptuar plotësisht seriozitetin e asaj ngjarjeje. Por mund ta ndjeja se ishte gabim. Edhe pse nuk pyes fare për këto gjëra, u ndjeva disi përgjegjëse për veprimet e qeverisë ruse. Megjithatë, gjatë Lojërave Olimpike Dimërore në Soçi, të cilat u zhvilluan disa ditë para aneksimit, unë festova çdo medalje të artë që fitonte Rusia sikur të ishte suksesi im personal. Mendova se nuk duhet të jetë ndryshe – nuk mund të zgjedhësh kur identifikohesh me vendin tënd.
Kur ndalon së transportuari aeroplanë
Në muajt në vijim, shteti rus vazhdoi të sillej në një mënyrë që tërhoqi kritika në arenën ndërkombëtare e rusofobia u përhap në Evropë. Unë në atë kohë studioja në Britani të Madhe dhe e përjetova në vetën e parë. E gjeta veten duke shpjeguar vazhdimisht se “Unë nuk kisha votuar për Vladimir Putinin”, se “nuk e mbështes luftën”.
Një herë përpara një sallë koncertesh në Londër, miqtë e mij pyetën një anëtar të grupit se kur do të performonin në Rusi. “Kur të ndaloni sulmet ndaj avionëve”, u përgjigj prerë këngëtari. Ai i referohej një aeroplani të Malaysia Airlines të rrëzuar nga rebelët pro-rusë mbi Ukrainën lindore atë verë. Natyrisht, ne e dinim që si grup adoleshentësh nuk ishim përgjegjës për atë tragjedi, por komentet e këngëtarit ende dhembin.
Veprimet e paprecedentë të qeverisë ruse nuk na dëmtuan ne, rusët e thjeshtë, vetëm duke nxitur rusofobinë dhe duke e kthyer komunitetin global kundër nesh. Këto veprime, që u kanë shkaktuar vuajtje shumë njerëzve, kanë dëmtuar edhe jetën tonë në mënyra shumë më konkrete.
Në kohën e aneksimit të Krimesë, mora një taksi nga Londra qendrore për në aeroportin Heathrow. Gjatë atij udhëtimi një-orësh, kontrolloja vazhdimisht kursin e këmbimit të paundit britanik dhe rublës ruse dhe e shikoja e tmerruar. Kur më në fund mbërrita në aeroport, paundi kishte një vlerë të pabesueshme 115 rubla – 155 për qind më shumë se disa muaj më parë kur u transferova në MB.
Jeta në Moskë ishte shumë normale
Papritur, për shkak të diçkaje që bëri qeveria ime, mbi të cilën nuk kisha kontroll, u rrezikua jeta ime, arsimimi, e ardhmja ime. Biznesi turistik i familjes ishte i paralizuar. Meqenëse të gjitha kursimet tona ishin në monedhën ruse, kostoja e arsimit në një vend tjetër, kostoja e jetesës, kostoja e qirasë, pothuajse u dyfishuan. Nuk isha e sigurt nëse do të mund të qëndroja në MB, nëse do të kisha para të mjaftueshme për ushqim.
Ekonomia ruse kurrë nuk është rikuperuar realisht nga ajo goditje. Por jeta duhej të vazhdonte, e kështu ndodhi. Ne kemi mësuar të jetojmë me shumë më pak, kemi pranuar që nuk mund të përballojmë më shumë. Kursi i ulët i këmbimit, stabiliteti ekonomik dhe udhëtimet e shpeshta pa viza në Evropë filluan të dukeshin si histori nga një kohë tjetër, shumë kohë më parë – histori të treguara për ne, të rinjtë rusë, nga brezat e mëparshëm që kujtojnë se si ishte jeta para Putinit.
Jemi përshtatur, kemi pranuar jetën ashtu siç është dhe kemi vazhduar të shpresojmë se situata do të ndryshojë një ditë, se reputacioni i shtetit tonë si perandori e së keqes do të zbehet me kalimin e kohës. Ndoshta si rezultat i këtij pranimi, gjatë javëve të fundit, ndërsa bota spekulonte për një tjetër pushtim të mundshëm rus të Ukrainës, jeta në Moskë ishte jashtëzakonisht normale. Pothuajse askush nuk e përmendte këtë temë. Megjithatë ne kemi jetuar në gjendje konflikti me Ukrainën për tetë vjet dhe këto spekulime nuk ishin asgjë e re.
Populli rus u zgjua nga makthi i tij
Dukej se të gjithë donin thjesht të shmangnin marrjen në konsideratë të mundësisë së luftës dhe pasojave që do të kishte në mënyrë të pashmangshme. Ishte më e lehtë dhe më e rehatshme të besohej se media perëndimore po e dramatizonte situatën dhe po ekzagjeronte, se Putini nuk ishte aq i shqetësuar sa për të kryer pushtimin. Edhe kur e pamë fjalimin e tij në televizion, në të cilin ai kaloi një orë duke shpjeguar pse Ukraina nuk duhet të ekzistonte, duke njohur përfundimisht pavarësinë e territoreve separatiste në Donbas, ne shpresonim se ai nuk do të shkonte përtej kësaj. Kështu, në mëngjesin e 24 shkurtit, kur populli ukrainas u zgjua nga makthi i një pushtimi të plotë, populli rus u zgjua nga makthi i tij.
Sigurisht, këto dy situata nuk mund të krahasohen në asnjë mënyrë. Nuk dëgjuam shpërthime para dritareve, nuk pamë tanke në rrugë, nuk kishim frikë për jetën tonë. Por kur ndezëm televizorin dhe shqyrtuam titujt ndërkombëtarë, kuptuam gjithashtu se jeta siç e njohim do të zhduket së shpejti. Ashtu si fqinjët tanë ukrainas, ne, rusët e zakonshëm, kemi rënë viktimë e qeverisë ruse brenda natës. Nuk mund ta ndanim dhimbjen tonë absolutisht me askënd dhe as nuk mund të kërkonim mbështetje nga askush. Komuniteti global, i cili prej kohësh i ka parë të gjithë rusët si mbështetës dhe ndihmës të regjimit shkatërrues, nuk ka marrë kohë për ne.
Interneti u mbush papritur me urrejtje dhe ngacmime drejtuar të gjithë rusëve – duke përfshirë miliona prej nesh që nuk e donim kurrë këtë luftë, që kurrë nuk e mbështetëm këtë luftë, të cilët nuk patën asnjë shans për ta ndalur këtë luftë. Partneri im, i cili ka nevojë dëshpërimisht për punë, më tha se kishte vendosur ta fshihte kombësinë e tij ruse në CV-në, nga frika se evropianët nuk do të duan të punësojnë një rus. Do të thosha se është paranojë që disa vende të Bashkimit Evropian nuk kanë pushuar së lëshuari viza për rusët, duke na thënë se nuk jemi më të mirëpritur.
Shumica dërrmuese e rusëve nuk e duan këtë luftë
Të gjithë, njerëz në internet, ekspertë dhe politikanë në TV, protestues nëpër qytetet evropiane, e kanë bërë të qartë se ata na mbajnë të gjithëve përgjegjës për veprimet e Putinit. Ata na e kanë bërë të qartë se besojnë se ne kemi fuqinë ta ndalojmë këtë dhe nuk bëjmë asgjë. Edhe presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky shprehu një ndjenjë të ngjashme: “A duan rusët një luftë? “Unë me të vërtetë do të doja t’i përgjigjem kësaj pyetjeje, por kjo varet nga ju, qytetarët e Federatës Ruse”, tha ai në një fjalim të lavdëruar, duke na kërkuar të protestojmë kundër pushtimit.
Është e vërtetë se shumica dërrmuese e rusëve nuk e duan këtë luftë. Ne nuk duam asnjë luftë. Ne kishim frikë kur forcat e Organizatës së Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO) marshuan në Kazakistan këtë dimër. Ne morëm një psherëtimë të lehtësuar kur, pavarësisht gjithçkaje, Putini nuk dërgoi trupa në Bjellorusi gjatë trazirave të vitit 2020.
Kjo mund të jetë një surprizë për shumëkënd, por rusët dëgjuan thirrjen e Zelenskit për protesta. Njerëzit dolën në rrugët e Moskës, Shën Petersburgut dhe në më shumë se 40 qytete të tjera ruse për t’i thënë Putinit dhe regjimit të tij se populli rus nuk e dëshiron këtë luftë. E bëmë këtë edhe pse e dimë mirë se mund të përballemi me ndalime arbitrare, brutalitet policor ose diçka më të keqe se kaq. Dhe kështu ishte. Më shumë se 1800 protestues u arrestuan në 24 orë. Disa do të lirohen së shpejti, pasi të paguajnë gjobën. Shumë të tjerë do të kalojnë të paktën disa javë pas hekurave. Por ne dolëm në rrugë të vetëdijshëm për këto rreziqe. Ne donim t’i tregonim botës se ky regjim nuk na përfaqëson.
Nuk mund ta largoj ndjenjën e turpit
Nuk mund ta imagjinoj se si ndihen sot ukrainasit. Sepse, nuk e di se si është të zgjohesh nga uturima e sirenave, duke u fshehur në stacionet e metrosë, nga frika se granata e radhës do të godasë banesën. Por unë ndaj zemërimin, neverinë dhe urrejtjen e tyre. E di që shumë rusë ndihen njësoj si unë. Është e neveritshme të sulmosh një shtet paqësor – nuk ka asnjë mësim në histori që mund ta justifikojë këtë. Më ka mërzitur fakti që kombet tona vëllazërore të grinden. E urrej që vendi im i bukur, plot me njerëz të zgjuar dhe të mëdhenj, do të njolloset përgjithmonë nga veprimet e pafalshme të qeverisë.
Sot, ne rusët që nuk e duam këtë luftë, jemi në solidaritet me vëllezërit dhe motrat tona ukrainase. Ne e kuptojmë zemërimin e botës drejtuar qeverisë tonë. Por ne vetëm duam që njerëzit që janë të zemëruar me të drejtë me qeverinë ruse të mos zemërohen me ne. Dhe ne vuajmë për shkak të kësaj lufte; dhe ne jemi viktima të këtij regjimi gjithnjë e më totalitar. Megjithatë, nuk mund ta largoj ndjenjën e turpit. Kështu që më në fund, e di përgjigjen e pyetjes që më ka shkuar në mendje për kaq shumë kohë: Më vjen keq. Më vjen keq që jam ruse. /tesheshi.com/
*Marie Oleinik është gazetare nga Moska.
