Parashikimi ekonomik është një lojë pa fitues. Gjërat që janë mësuar më parë nga kriza financiare apo recesioni i madh mund të kuptohen gabim edhe nga ata më të pajisurit me modelet më të sofistikuara, e ndonjëherë gabimet janë spektakolare.
Kështu që me përulësi dhe frikë unë do të përpiqem të përmbush një premtim që kam bërë javën e kaluar për të bërë parashikime se çfarë do të ndodhë në vitin 2016. Ndershmërisht, e ardhmja është e panjohur dhe çdokush që thotë të kundërtën, po gënjen.
Kështu, thënë kjo, ja se çfarë mendoj se do të ndodhë. Në një pikë, rimëkëmbja që po ndërtohet mbi rritjen e çmimit të aseteve, rritjen e dobët në fitime dhe rritjen e borxhit personal, do të çojë në një tjetër krizë të madhe financiare, por jo në 12 muajt e ardhshëm.
Në vend të kësaj, 2016-a do të jetë një vit ku do të jetohet me rrezikun, duke vëzhguar krisjet dhe duke blerë kohë përpara se të gjitha problemet e vjetra të ridalin në sipërfaqe.
Ja përse. Historia më e madhe e muajit të kaluar ishte rënia e çmimit të naftës, që e ka dërguar çmimin e brutos në nivele që më së fundmi, ishin parë në vitin 2004. Një gjë e tillë ka dy efekte përfituese për ekonominë globale. Furnizon ekonomitë shtëpiake dhe biznesin me fuqi shtesë shpenzimi dhe ndikon tek inflacioni.
Ka gjithnjë pak vonesë midis rënies së çmimit të naftës dhe rritjes së shpenzimeve si pasojë, pjesërisht për shkak se njerëzit duan të sigurohen se kostot më të ulëta do të zgjasin.
Janë bërë, sidoqoftë, tashmë 16 muaj që kur çmimi i naftës bruto nisi të bjerë në gusht 2014 kur arriti kulmin me 115 dollarë për fuçi dhe gjasat janë të mira që do të bien akoma edhe më shumë nga niveli aktual. Ndërsa nuk ka asnjë shenjë se karteli i naftës, Opec do të ketë vullnet politik për të dakordësuar rënien e prodhimit, është gati e mundur që çmimet të mund të bien poshtë 30 dollarëve për fuçi në muajt e parë të vitit.
Ndikimi që do të ketë kjo lëvizje, do të jetë mbajtja e inflacionit më poshtë se çdo nivel që parashikohet nga bankat qendrore të shteteve kryesore. Ligjbërësit në Rezervën Federale, Bankën e Anglisë dhe Bankën Qendrore Europiane këmbëngulin se janë duke parë përtej rritjes apo rënies së naftës dhe çmimit të produkteve të tjera të rëndësishme, dhe se po i bëjnë gjykimet e tyre për normën e interesit në bazë të asaj që po ndodh me inflacionin bazë, ku përjashtohet energjia dhe kostoja e ushqimit.
Por, është më e vështirë të rrisësh normën e interesit nëse, për çfarëdo arsyeje, inflacioni vijon të tejkalojë parashikimet zyrtare. Më e rëndësishmja, ka prova se një rënie e inflacionit shkaktuar nga nafta më e lirë, ka efekte në përfitimet nga paga. Kur, në vitet përpara krizës, inflacioni në Britani rregullisht po kapte targetin qeveritar prej 2 për qind, punonjësve iu ofroheshin përfitimet në rroga deri në 4 për qind. Tashmë që inflacioni është zero, ata nuk shohin asnjë arsye për të ofruar më shumë se 2 për qind.
Kjo ka rëndësi, pasi bankat qendrore po kërkojnë për shenja të inflacionit në rroga që do të krijoheshin si rezultat i viteve të rritjes së qëndrueshme dhe rënies së papunësisë. Nëse inflacioni në paga nuk rritet, nuk ka arsye përse duhet të rritet kostoja e huadhënies.
Kështu parashikimi numër një për vitin e ardhshëm është se si inflacioni ashtu edhe normat e interesit do të qëndrojnë të ulëta për një periudhë më të gjatë nga sa është paralajmëruar. Rezerva Federale rriti normën e interesit për herë të parë në një dekadë në fillim të dhjetorit, por do të jetë ekstremisht e kujdesshme me lëvizjen e radhës. Banka e Anglisë do të mbahet fort pas lëvizjes së parë. Paraja e lirë do të nxisë si huadhënien ashtu edhe, për herë të parë, rritjen.
Tema tjetër e vitit 2016 do të jetë Kina, ku çështja nuk është se po ngadalësohet ritmi i rritjes ekonomike, por me sa po ngadalësohet. Opinioni i ekspertëve varion për gjendjen e ekonomisë së dytë më të madhe në botë. Disa analistë thonë se Pekini e ka gjithçka nën kontroll, ndërsa të tjerë thonë se vendi që tani po kalon një periudhë të vështirë uljeje me këmbë në tokë pas vitesh të tëra të superinvestimeve në fabrika prodhimi jo productive dhe spekulimeve me prona të paluajtshme.
Eshtë e vështirë të dihet me ekzaktësi se çfarë ndodh në Kinë, një vend i madh që njihet për statistika jorealiste ekonomike. Të dhënat zyrtare thonë se ekonomia po rritet me 7 për qind në viti, por të dhënat e konsumit të energjisë elektrike dhe tonazhit hekurudhor flasin se kjo e dhënë është më e ulët.
Por, nëse normat zyrtare të interesit janë zero apo aty afër në vendet më të zhvilluara në perëndim, në Kinë ato janë sërish mbi 4 për qind. Kjo i jep Bankës Popullore të Kinës arsyen për të shkurtuar koston e huadhënies nëse dëshiron të stimulojë rritjen, një mjet që do të vihet patjetër në përdorim nëse qeveria mendon se ekonomia po ngadalëson shumë shpejt. Kursi i këmbimit mund të shkurtohet gjithashtu për t’i bërë eksportet kineze më të lira, ndërsa vendi ka gjithashtu mundësinë e rritjes së shpenzimeve publike.
Rreziku është, sigurisht që Kina të pastrojë rrëmujën e shkaktuar nga ndonjë flluckë e vetja, duke shkaktuar probleme në një vend tjetër, si bëri Alan Greenspan në Shtetet e Bashkuara në fillim të viteve 2000. Këtu vjen një parashikim tjetër. Kina do të ngadalësojë edhe në 2016-ën por lehtësimi politik do të parandalojë kolapsin.
Përgjatë gjashtë viteve të fundit, eurozona ka treguar një aftësi të pagabueshme për të rrokur disfatën nga nofullat e fitores. Çdo herë që kriza dukej se po mbaronte, diçka e keqe ndodhte. Në vitin 2016, ajo “diçka” mund të jetë Greqia, ngarkuar me borxhe e kapur në kurthin e masave të kursimit, mund të jetë Spanja pa timon, apo Franca në agoni e sipër.
Ka disa arsye përse, sidoqoftë, eurozona mund të kapërcejë në 2017 pa pasur telashe të reja. E para ka të bëjë se do të përfitojë nga vonesat në shtrëngimin e politikave në Shtetet e Bashkuara dhe në Britaninë e Madhe dhe nga masat pro-rritjes ekonomike në Kinë. E dyta është se BQE do të vijojë lehtësimin sasior me shpresën se rritja e tepricës së parave do të bëjë që bankat të nisin huadhënien. BQE po kërkon të ulë vlerën e euros për të nxitur eksportet, edhe pse kjo mund të jetë më e vështirë pasi Rezerva Federale mund të rrisë normën e interesit më ngadalë sesa pritshmëria e tregjeve. Ka një shans të mirë që dollari të bjerë më shumë sesa të rritet kundrejt euros.
Rreziku më i madh imediat për ekonominë globale vjen nga bota në zhvillim, sidomos nga ato pjesë që janë ndikuar nga rënia e çmimeve të mallrave të konsumit.
Brazili është vendi që duhet vëzhguar. Eshtë ekonomia më e madhe në Amerikën Latine dhe është në telashe të mëdha. Ekonomia e vendit po rrudhet me hapin më të shpejtë që nga vitet ’30, inflacioni është sipër 10 për qind, monedha vendase ka rënë dhe ministri i Financave sapo ka dhënë dorëheqjen. Një vizitë nga FMN mund të jetë e pashmangshme.
Ky është rasti që kërcënimet historike të përsërisin veten, për shkak se kriza e viteve 2008 nisi në periferi të ekonomisë globale. Kështu, vjen edhe parashikimin final: nuk do të ketë shpërthime në vitin 2016, por thjesht do të ndizet fitili.
*Larry Elliott është redaktori ekonomik i “The Guardian” që prej vitit 1988
Përktheu: Juli Prifti – /tesheshi.com/
