Zgjedhjet më të papritura kanë sjellë pasojat më të papritura. Ishin zgjedhje që shumica e njerëzve nuk mendonin se do të ndodhnin, zgjedhje të cilat shumë nuk i deshën, në të cilën votuan vetëm një pakicë dhe në të cilën kandidatët fitues nuk do të mund të gëzonin kurrë vendet e tyre.
Megjithatë, për të gjitha këto, zgjedhjet evropiane në Mbretërinë e Bashkuar në vitin 2019 mund të provojnë një nga destabilizimet më të rrezikshme në rendin politik të historinë moderne britanike.
Këto zgjedhje kanë qenë një top zjarri. Ato dogjën pritshmëritë e dy partive më të mëdha, por nxitën besimin e ri midis atyre të voglave, që dolën suksesshëm.
Pasojat që lanë pas janë komplekse. Në një perspektivë tradicionale, duke shikuar të kaluarën, rezultati i zgjedhjeve britanike është portretizuar si një triumf për partinë Brexit, një parti që mezi ekziston, nuk ka asnjë përvojë, dhe ka vetëm një synim – një Brexit pa kushte – dhe vetëm një figurë që i rri pas, Nigel Farage.
Duke ardhur nga askundi, partia Brexit rrëmbeu 32% të votave dhe fitoi 29 nga 73 vendet e Mbretërisë së Bashkuar në një parlament që parimisht e përbuz, duke shkatërruar paraardhësin e tyre, partinë UKIP, dhe Partinë Konservatore po ashtu.
Megjithatë, mos e nënvlerësoni këtë parti. Suksesi i partisë Brexit, dhe zemërimi që ajo e ka si karburant, janë reale. Por as mos e ekzagjeroni.
Brexit nuk është e gjithë historia. Në përgjithësi, partitë anti-evropiane shkaktuan tërmet. Totali votave të Brexit-UKIP-Tory në vitin 2019 ishte 43% e votave – dukshëm më i ulët se UKIP-Tory në zgjedhjet e vitit 2014, ku morën 51%.
Dhe zemërimi i Brexit nuk është më zemërimi i vetëm. Lëvizja anti-Brexit më në fund e gjeti zërin e saj. Shumë votues braktisën partitë e vjetra për të votuar për partitë e reja, me ide të tjera nga ato që ishim mësuar.
Tani do të ketë më shumë deputetë pro-evropianë që shkojnë në Bruksel nga Britania sesa anti-evropianë. E parë në tërësi, zgjedhjet e vitit 2019 pasqyrojnë faktin e qëndrueshëm që ka një shumicë në Britani që kërkojnë të jenë pjesë e Evropës.
Votuesit pro-evropianë u mblodhën duke ripërtërirë forcat e duke u kapur pas Liberal Demokratëve, të Gjelbërve, Nacionalistëve të Skocisë dhe Uellsit dhe, edhe pse bënë keq, ndryshuan Mbretërinë e Bashkuar.
Këto rezultate shkatërrojnë plotësisht pretendimin e bëra shpesh, se populli britanik vetëm dëshiron që qeveria e tyre të dorëzojë Brexit, nëse është e nevojshme, nëpërmjet “Brexit pa marrëveshje”.
E vërteta është se vetëm një e treta e elektoratit votuan për këtë, ndërsa gati dy të tretat votuan kundër tij. Këto rezultate japin pretendime të rreme, gjoja se Britania është duke kërkuar një Brexit pa marrëveshje.
Ata që pretendojnë ndryshe duhet të sfidohen. Kjo nuk shkon vetëm për z. Farage, por edhe për shumicën e atyre që po bëjnë audicione për të pasuar Theresa May, dhe që po bëjnë pretendime të ngjashme. Këto rezultate janë një aktakuzë e tmerrshme e konservatorëve, dhe e dështimit të Brexit. Mendoni pak për këtë. Në zgjedhjet që mund të konsiderohen në mënyrë të arsyeshme si zgjedhjet evropiane që kanë ngjallur më së shumti interes në historinë e Mbretërisë së Bashkuar – e para në të cilën u rrit pjesëmarrja – partia qeverisëse ka fituar mbështetje nga më pak se një në dhjetë votues britanik për politikën e saj Brexit. Pretendimet se zgjedhja e pasardhësit të May i jep ndonjë lloj mandati liderit të ardhshëm për të rrënuar marrëdhëniet e këtij vendi me Evropën edhe më tej, do të ishin një katastrofë.
Megjithatë, zgjedhjet nuk i japin asnjë mandat Laburistëve. Partia kryesore e opozitës nuk ka bërë aq keq sa bëri qeverisësja, por shifra prej 14% e Laburistëve është pothuajse aq e zymtë sa pritej.
Ajo përbën një sfidë të madhe ekzistenciale, të ngjashme me atë që po përballen konservatorët . Në vend të kësaj, Liberal Demokratët i dhanë një goditje te qartë Laburistëve me një mesazh pro-evropian, ndërsa të Gjelbrit vetëm sa iu bashkuan shtysës.
Shpresat e Laburistëve për të fituar një shumicë në Dhomën e Përfaqësuesve tani duken më të ashpra, pas shpartallimit që i erdhi në Londër, ku ajo doli e dyta, dhe në Skoci, ku fitoi vetëm 9% të votave.
Veprimet e dyshes së vjetër politike të cilat po fragmentohet në politika më pluraliste, nuk janë diçka e izoluar.
Në fakt, ky ishte një tipar i fortë i zgjedhjeve të BE në 27 shtetet e tjera të BE. Atje, ashtu si në Britani, të gjelbërit dhe liberalët nga njëra anë, dhe nacionalistët nga ana tjetër, kanë sfiduar hegjemoninë e vjetër. Ata nuk e kanë shkatërruar sistemin e vjetër me dy parti. Por megjithatë, e kanë dobësuar atë në mënyrë që partitë e vjetra të injorojnë rrezikun e tyre. Këtu, në një formë apo një tjetër Britania gjithmonë do të jetë pjesë e Europës.
*Katharine Viner është kryeredaktore e Guardian. /tesheshi.com/
