Muhammad Ali i cili ndërroi jetë në moshën 74-vjeçare ishte boksieri më i madh i të gjitha kohërave, por ai ishte gjithashtu thellësisht human, sikundër plot dobësi si secili prej nesh. Ai ishte fizikisht vulnerabël: herët në jetë, doktorët e paralamëruan atë dhe mbështetësit e kampit të tij se po goditej tepër ndërsa stërvitej për ndeshjet e veta. Ai nuk dëgjonte, dhe askush rreth tij nuk u përpoq ta bindte të dëgjonte mjekët.
Shumë njerëz do të ishin dakord me mjekun e boksierit Emanuel Steward se Ali duhej të hiqte dorë pas triumfit ndaj George Foreman në Zaire, në vitin 1974. Në vend të kësaj, ai boksoi edhe shtatë vjet të tjerë duke e paguar këtë me vite të tëra mundimesh fizike dhe mendore. Trajneri i tij, Angelo Dundee, tha se ai vuante nga dëmtimi i trurit që kur luftoi në dy ndeshjet e fundit të tij.
Dukej sesa më shumë njerëz e ndiqnin Ali, aq më pak ata e kuptonin atë. Shumë nga shkrimtarët që e adhuruan atë – ata unë i quaj Qatipët e Aliut- e përshkruan atë si pjesëtar të kundër kulturës së viteve 1960 për refuzimin që bëri në vitin 1967 për të shërbyer si ushtar në Vietnam. Në fakt, ai ishte thjesht duke ndjekur politikën e mospërdorimit të dhunës të kombit të Islamit me të cilin ishte bashkuar pak vjet më herët.
Marrëdhënia e Ali me kombin ishte gjithnjë më e komplikuar sesa Qatipët kuptonin, apo dëshironin të pranonin. Ata e panë atë si viktimë, duke thënë se kombi vodhi para nga ai. Në kundërshtim me ta, të cilët e vlerësojnë mentorin e Ali dhe kreun e Kombit, Elijah Muhammad, si “mashtrues kultesh” apo edhe më keq, unë kam intervistuar disa nga pjesëtarët e kombit. Ata thanë se ishte e kundërta: sipas Khalilah Ali, babai i të cilit ishte kapiten, organizata dhe babai i saj i dha atij më shumë para sesa mori prej tij në këmbim. Disa pjesëtarë të Kombit janë edhe më të hidhur.
Pavarësisht kësaj, Ali ishte bujar, më shumë sesa ishte e mira për të. Miqtë e shtëpisë së tij tregojnë se telefoni i Ali binte gjithë ditën. Telefonuesit kërkonin që ai të paguante për ta apo t’u huante para, dhe në pjesën më të madhe ai paguante, pa bërë pyetje. Sipas një dokumentari pas ndeshjes ku Ali thuajse u vra me Larry Holmes në vitin 1980, promotori i dyluftimit, King, e mashtroi me 50 mijë dollarë.
Ali u shmangej promotorëve dhe agjentëve që flisnin në emër të boksierëve të tjerë, por ai kishte rrethin e vet të cirkut udhëtues plot me parazitë që e inkurajonin të ndeshej pavarësisht sesa e dëmtonte kjo trupin e tij.
Ali ndonjëherë binte në nivelin e turmës së gabuar, ku përfshihej edhe miku i tij, Major Coxson, politikan dhe gangster që u vra në një përballje mafiozësh në vitin 1973.
Karriera e Ali do t’ju bëjë të qani. Shumë kohë pasi u tërhoq, ai mbeti symbol i fuqisë prej shkëmbi, por edhe gjatë karrierës së tij ai ishte duke u shkatërruar. Më parë kishit përpara boksierin e ri, që e përshkruante veten “bukurosh” e që të merrte mendjen me të folurin e tij rrep e që gjithnjë ishte plot vetëbesim. Por tre vjetët që kaloi jashtë ringut, nga viti 1967 deri në vitin 1970, e dëmtuan shumë. Boksieri Ron Lyle thoshte se përpara kësaj mugese në ring, nuk kishe shans as të prekje – por pas rikthimit, ta prekje ishte e lehtë.
Ali ishte një boksier, por gjithashtu edhe një poet – në kuptimin e plotë të fjalës. Herën e parë që e pashë ishte në vitin 1963, kur lexoi poezitë e tij në një kafene në Nju Jork të quajtur “Fundi i hidhur”.
Herën e fundit që e pashë ishte në vitin 2005 kur mora pjesë në hapjen e qendrës Muhammad Ali në Louisville. Ai dukej i lëshuar dhe i lodhur. Goja poteremadhe e kombit kishte pushuar.
A ishte ai boksieri më i madh i të gjithëra kohërave? Disa thonë se Joe Louis ishte më i madh. Vetë Louis quante Sonny Liston, kampionin më të madh të peshave të rënda në histori.
Por pastaj mendoj për një histori që ma ka treguar një nga miqtë dhe ish-menaxher i Ali. Një fëmijë që po vdiste nga kanceri, priti vizitën e Ali në spital. Ai i tha fëmijës se ai do të mposhte Sonny Liston dhe se ai, fëmija, do të mposhte kancerin. “Jo”, tha djali. “Unë do të shkoj tek Zoti, dhe do t’i them se të njoh ty”.
*Ishmael Scott Reed është një poet, romancier, eseist e publicist amerikan, i njohur për punimet e tij satirike që sfidojnë kulturën politike amerikane. Artikulli është botuar në “New York Times”.
Përktheu: Juli Prifti- /tesheshi.com/
