Për një sërë arsyesh, udhëheqësit evropianë janë duke fokusuar vëmendjen e tyre në luftën në Ukrainë. Në të njëjtën kohë, Ballkani Perëndimor, ku u organizua lufta e fundit e Evropës, është vendosur në fund të diskutimeve agjendës evropiane, sa u takon diskutimeve për zgjerimin e BE.
Kjo neglizhencë mund të ndikojë përsëri negativisht, sa i takon destabilizimit të Ballkanit Perëndimor.
Kina dhe Rusia, janë të dyja në gatishmëri të hidhen në sulm për të mbuluar vakumin që Bashkimi Europian ka lënë në Ballkanin Perëndimor, në t gjitha ato vende ku BE nuk ka dhënë ndihmën e saj.
Serbia është një nga vendet që mund të bien më lehtësisht pre e Rusisë e Kinës, duke qenë se perceptohet edhe si vend lidhës mes lindjes e perëndimit. Liderët e Bashkimit Europian, duhet të jenë të bindur nëse janë të gatshëm apo jo, që të paktë, edhe për 5 vite të tjera, ta neglizhojnë Serbinë.
Dhe kur të marrin këtë vendim, BE duhet të mbajë parasysh se Serbia është shndërruar nga “trazovaçi Europian”, në “nxënësin më të mirë në klasë”, ashtu siç tha edhe kancelari Austriak Alfred Gusenbauer.
Tepër i rëndësishëm në këtë proces kalimi të Serbisë ka qenë edhe qeveria re e qendrës së djathtë nën drejtimin e Aleksandër Vuçiç, e formuar në vitin 2009. Partia konservatore, pro-evropian e Vuçiç ka luftuar korrupsionin, ka zbatuar reformat e vështira ekonomike dhe, mbi të gjitha, ka qenë shtysë për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën. Mbi të gjitha, sot mund të gjejmë në Serbi parti pro-Europiane, të cilat, disa vite më parë, as që mendoheshin në këtë shtet.
Lodhja e zgjerimit
Në vend që të shpërblente përpjekjet e Serbisë, Presidenti i Komisionit Europian, Jean-Claude Juncker, si një nga veprimet e para të tij sapo mori postin, shtyu zgjerimin e BE-së paku deri më 2020.
Edhe pse, të jemi realistë, pranimi i Serbisë në Bashkimin evropian brenda vitit 2020 do të ishte me të vërtetë një surprizë, ndoshta e pamerituar, Juncker, ka dërguar një mesazh të qartë: Zgjerimi i Bashkimit Europian dhe hyrja e Serbisë në veçanti, nuk është një nga prioritetet e komisionit.
Ky ndoshta mund të ketë qenë një nga gabimet më të mëdha të Junckerit, si Kryetar i Komisionit Europian. Tani BE-ja rrezikon të humbasë ndikimin e saj të fortë sa u takon negociatave me Serbinë dhe zhvillimin e mëtejshëm të vendit.
Nëse BE-ja nuk “zgjohet” dhe dështon në rolin e tij, Serbia, me shumë mundësi, do të jetë në kërkim të shtigjeve të reja, për të gjetur zgjidhje të shpejtë.
Ishulli kinez në oqeanin Europian
Një nga rrugët mund ta çojë Serbinë në Pekin. Qeveria kineze e konsideron Ballkanin në një nyje qendrore në strategjinë e tij afatgjatë për të shpejtuar tregtinë lindje-perëndim dhe për të siguruar qasje më të madhe në tregun evropian perëndimor.
Banka Kineze e Zhvillimit dhe banka të tjera kineze janë përqendruar në Serbi duke bërë investime të mëdha në infrastrukturën e dobët të këtij shteti, dhe si rezultat po krijohet një urë miqësie Kinë-Serbi, e cila shtrihet përtej Danubit.
Kjo është një marrëdhënie shumë e mirë mes dy shteteve, e cila nuk e ndalon bashkëveprimin në anën ekonomike, por i jep një shtysë më të madhe të tij, duke përshtatur edhe bashkëpunimin politik.
Gjatë vitit 2014, Beorgadi firmosi 13 marrëveshje në një memorandum me Pekinin, në fushat e transportit, infrastrukturës, financës dhe telekomunikacionit. Në vitin 2009, dy vendet nënshkruan edhe një marrëveshje strategjike, e cila siguronte integritetin territorial të të dy vendeve.
Tregtia e lirë me Rusinë
Një alternativë tjetër e natyrshme e Serbisë, e cila është njëkohësisht alarmuese në kuadër të situatës në Ukrainë, është edhe Rusia. Kjo për shumë arsye, pasi të dy vendet kanë mjaft të përbashkëta nga ana historike dhe kulturore. Rusia ka mbështetur pozicionimin e Serbisë ndaj Kosovës në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, e njëkohësisht kanë bashkëpunim ekonomik të përbashkët, në veçanti, në sektorin energjitk.
Në vitin 2013, Serbia dhe Rusia nënshkruan një marrëveshje për partneritet strategjik, e cila mbështetej në bashkëpunimin ekonomik dhe politik, pëfshirë edhe koordinimin e organizatave ndërkombëtare. Serbia ishte i vetmi vend kandidat n BE që nuk mbështeti sanksionet mbi Rusinë dhe që abstenoi nga deklarata e OKB-së, e cila dënonte aneksimin e Krimesë nga Rusia.
Serbia është njëkohësisht i vetmi vend jashtë vendeve të Pavarura të Commonëelth, i cili ka firmosur në vitin 2009, një marrëveshje tregtare me Rusinë. Në tetor 2014 u vendos një marrëdhënie e veçantë mes dy vendeve, kur presidenti rus Vladimir Putin mori pjesë në paradën e parë ushtarake serbe që prej vitit 1986.
Për më tepër, nëse Rusia vendos të rrisë presionin në Europë dh në vendet e Ballkanit, Serbia do të bëhet një pikë e nxehtë dhe e fortë mbështetjeje për të.
Sektori energjetik në Serbi është vulnerabël (pika e dobët) e interesave të Rusisë, që prej kohës kur Gazprom Neft dhe Lukoil mbajtën shumicën e aksioneve në monopolin e shpërndarjes në Serbi.
Pas anulimit të projektit të shumëpritur të Rrjedhës së Jugut, i cili kishte premtuar 2.5 miliard euro investime ruse, Vuçiç fajëson konfliktin ukrainas dhe konflikti midis fuqive të mëdha e jo qeverinë ruse, për humbjen ekonomike të Serbisë.
Prej kohësh, Bashkimi Europian dhe liderët europianë po e shikojnë si të dyshimtë lidhjen mes Serbisë dhe Rusisë, por, siç thotë edhe politikani Ivan Krastev “asnjë nga projektet e hartuara për ta bërë rajonin më pak të varur nga Rusia nuk ka përfunduar me sukses”.
Demokracia Europiane
Pavarësisht se sa problematike mund të duket situata, Bashkimi Europian vijon të ngelet investitori më i madh në Serbi dhe partneri i saj më i madh tregtar. Momentalisht, BE ka një forcë të fuqishme dhe mund të ndikojë në transformini e rajonit. Serbia mund të kërkojë, me shumë mundësi, partnerë në lindje, duke qenë se nuk ka asnjë rrugë të lirë për në perëndim
Bashkimi Europian ka hapur që në fillim të vitit 2014, në mënyrë formale, negociatat me Serbinë, por që prej asaj kohe e deri më tani, asnjë nga kapitujt e negociatave nuk është hapur ende.
Duke pasur parasysh shtigjet alternative për Kinën dhe Rusinë, kushtet e dobëta ekonomike në Serbi dhe shqetësimet në rritje mbi lirinë e mediave serbe, ajo për të cilën vendi ka nevojë tani për tani, në mënyrë që të realizohet një demokraci e suksesshme europiane, është një sinjal pozitiv nga ana e BE-së.
Popullsia serbe duhet të ketë një shenjë të qartë se e ardhmja e tyre do të jetë në BE dhe se hapja e kapitujve është mëse i nevojshëm të realizohet sa më shpejt.
Henrik von Homeyer është një asistent hulumtues në Institutin Global të Politikave Publike (GPPi) në Berlin.
