Kjo është një pyetje e mirë, por duket mjaft e cekët. “A është qytetërimi perëndimor në cak të rënies?”, pyeste kryeartikulli i kësaj jave në “New Scientist”. Përgjigja është: ka gjasa. Por përse vetëm ai perëndimor? Në një epokë të fenomeneve komplekse dhe krizave të ndërlidhura, Administrata Trump ka ndërmarrë fushatën e paaftësimit dhe thjeshtëzimit të shtetit. Donald Trump mund të ketë dëbuar strategjistin e tij, Steve Bannon, por qëllimi i paralajmëruar i Bannon për “çmontimin e shtetit administrativ” mbetet politika qendrore, në mos e vetme.
Heqja e financimeve për departamentet, shpërbërja e ekipeve dhe largimi i ekspertëve ku ato mbështeten, mbyllja e programeve kërkimore, përkeqësimi i nëpunësve civilë që mbeten në detyrë, shteti që urren veten po rrjep nga lart-poshtë aparatin e qeverisjes. Në të njëjtën kohë, po shkatërron mbrojtjen publike që përbën mburojën nga katastrofat.
Një seri studimesh të publikuara në muajt e fundit kanë nisur të eksplorojnë ndikimin më të gjerë të faktorëve ndotës. Një prej tyre sugjeron se ekspozimi i fëmijëve ende në bark me ajrin e ndotur të qyteteve i përafrohet një katastrofe të shëndetit publik.
Ndotja tashmë lidhet me peshën e vogël të foshnjeve, ndërprerjen e zhvillimit të mushkërive dhe trurit të tyre dhe me një seri problemesh e sëmundjesh fatale në jetën e mëpasshme.
Ndërsa një tjetër raport publikuar në “Lancet” sugjeron se tre herë më shumë raste vdekjesh shkaktohen nga ndotja sesa nga SIDA, malarja apo turbekulozi së bashku. Ndotja, nënvizojnë autorët, tashmë kërcënon mbijetesën e shoqërive njerëzore.
Si për karshillëk ndaj këtyre gjetjeve, qeveria “Trump” ka shkatërruar sistematikisht integritetin e agjencisë së mbrojtjes mjedisore, ktheu pas planin për energjinë e pastër, uli standardet mjedisore për makinat dhe shumë të tjera në një listë të gjatë të shpërbërjes së masave mbrojtëse për publikun.
Në Britani, disa qeveri radhazi kanë kufizuar aftësinë e tyre për t’iu kundërpërgjigjur krizave. Një nga veprimet e para të David Cameron ishte të mbyllte sistemet e paralajmërimit të hershëm: komisionet mbretërore për ndotjen mjedisore dhe atë të zhvillimit të qëndrueshëm. Ai nuk donte të dëgjonte atë që kishin për të thënë. Hiq këshilltarët dhe zëvendësoji me fillestarë: kjo ka paraprirë rënien e perandorive shumë herë në të kaluarën. Tani, ndërsa ne e largojmë veten nga Bashkimi Europian, ne degradojmë kapacitetin tonë për të zgjidhur problemet që i tejkalojnë kufijtë tanë.
Por, këto patologji nuk kufizohen vetëm për Perëndimin. Rritja e demagogjisë është e dukshme kudo. Ulja e kujdesit për mjedisin po shpejtohet në të gjithë botën.
Forcat që kërcënojnë të shkatërrojnë mirëqënien tonë janë të njëjta kudo: së pari, pushteti lobues i biznesit të madh dhe parasë së madhe, që e perceptojnë administratën shtetërore si një pengesë ndaj interesave të tyre të ditës. Shumëfishuar nga fuqia bindëse e fushatave financiare, kompanive të sondazheve të financuara në mënyrë sekrete, gazetarëve të blerë dhe akademikëve të zbutur, këto forca rrezikojnë të mbivendosen ndaj Demokracisë.
Shoqëritë komplekse janë rrëzuar shumë herë më përpara. Nuk ka qenë gjithnjë një gjë e keqe. Kur pushteti qendror nis të bjerë, përmes epidemive, dështimit të të korrave, përmbytjeve, rrëshqitjeve të tokës apo përmes pervesiteteve vetë-shkatërruese të qeverisë, subjektet e saj do të kapin mundësinë për t’u arratisur. Në shumë raste ata bashkohen me “barbarët”. Ky i ashtuquajtur primitivizëm sekondar, sipas autorit Scott, “mund të përjetohet si një përmirësim i dalluar për sigurinë, ushqyerjen dhe rendin social. Të bëhesh barbar ishte shpesh një përmirësim”. Epokat e errëta që shpesh pasonin lavdinë dhe madhështinë e një shteti, në ato kohë, mund të kenë qenë periudhat më të mira për të jetuar.
Por, sot, nuk ka askund ku të shkosh. Tokat e egra dhe ekosistemet e pasura që dikur furnizonin të egrit, nomadët dhe refugjatët nga shtetet e hershme, nuk ekzistojnë më. Vetëm një fraksion shumë i vogël i popullsisë mund të mbijetojë duke u kthyer në jetën barbare.
Në epokën e quajtur demokratike, shteti kompleks është tani, me gjithë të metat e veta, gjithçka që qëndron midis nesh dhe katastrofës.
Kështu, çfarë duhet bërë?. Ndoshta më vonë, mund të propozoj një rrugë përpara. Por, rruga që ndjekim tani nuk është ajo e duhura.
*George Monbiot është kolumnist për të përditshmen londineze, “The Guardian”.
Përktheu: Juli Prifti -/tesheshi.com/
