Konformizmi prej automati
Erich Fromm, në librin e tij “Arratisja nga liria”, në mënyrë brilante shpjegon se njeriu në mesjetë nuk e kishte lirinë të cilën e gëzon sot, por në fakt ishte vetja, ama tani më nuk është vetja. Fromm-i, ndër të tjera, po ashtu theksonte se, “Individi pushon së qenuri vetvetja, përshtat për vete krejt tipin e personalitetit që i ofrohet nga modelet kulturore dhe bëhet njëlloj si të gjithë të tjerët. Hendeku në mes meje dhe botës zhduket, dhe me këtë edhe frika e ndërgjegjshme e vetmisë dhe pafuqisë…” Ky shembull për të cilin flet Fromm-i na lë të kuptojmë se njeriu në botën bashkëkohore ka dalë nga vetja e tij dhe është shndërruar në një kopje, që nuk e di as vetë se kush është apo çfarë bën. Lirinë për të cilën ka luftuar shumë, sot e ka përbuzur dhe nuk i duket ndonjë mrekulli, ndërsa dikur ka pasur sfida të shumta në mënyrë që ta gëzojë sot. Kjo liri bëri që në emër të saj të cenohej privatësia e njeriut, të degradohet morali dhe ai të shndërrohet në amoral, si dhe mbi të gjitha t’i jepet epitet antivlerës në raport me vlerën.
Zhvillimi i teknologjisë dhe pasivizimi i humanizmit
Zhvillimi i shkencës, informatikës dhe teknologjisë, si produkt i postmodernizmit, pa dyshim se ka shfaqur një pasqyrë me dy anë: e para ka bërë që njeriu të ketë komunikim me skajin tjetër të botës dhe t’i shkurtojë distancat hapësinore/gjeografike, dhe e dyta ka bërë që njeriu të pasivizohet. Ky fakt vërehet shumë qartë nga raporti ndërmjet njerëzve, raport ky i cili është shumë i zbehur, jo social, apatik, i hermetizuar në vetvete; raport që ka ndikuar dukshëm që ky trend të zhvendoset tek të rinjtë, të cilët njëherësh janë e ardhmja e një shoqërie. Zhvillimi i teknologjisë ka ndikuar dukshëm që të rriten edhe dukuritë e shumta negative, siç janë droga, alkooli, pedofilia, pornografia, e shumë dukuri të tjera, të cilat nuk do të mjaftonin që t’i prekim me pak fjalë. Ideja qëndron në atë se humanizmi ka rënë dukshëm edhe nga teknologjia. Raste të tilla kemi të shumta, kur festat, urimet, apo komunikimet zhvillohen përmes teknologjisë, por që emocioni apo ai momenti i ndjenjave introspeksionale nuk është ekuivalent sikurse këto elemente të bëhen në formë fizike. Kjo vërehet edhe tek humanizmi. Ndoshta teknologjia mund të jetë mjet i mirë për informimin e njerëzve për grupet shoqërore në nevojë, në mënyrë që t’u vihet në ndihmë, por, në anën tjetër, pikërisht kjo teknologji shpeshherë këto grupe ndoshta të margjinalizuara po i shndërron në objekt talljeje. Hedonizmi dhe tiparet narcizoide çdo herë e më shumë po afirmohen në raport me tiparet humane dhe filantrope. Sot, në kuadër të shumë instituteve të ndryshme bashkëkohore, zhvillohen studime në këtë fushë, në mënyrë që të analizohen dhe vërehen raportet ndërmjet humanizmit dhe zhvillimit të teknologjisë. Të gjeturat tregojnë se si rezultat i teknologjisë informative, ndikimi i saj negativ në shoqëri është se “mediat sociale janë të varura, ato na bëjnë që ne ta krahasojmë jetën tonë me të tjerët, ato na bëjnë të shqetësuar, ato shkaktojnë ngacmim virtual, ato janë glorimuese të drogës dhe alkoolit, ato mund të na bëjnë jo të lumtur, ato rrisin frikën…” (N. Vijaya Kumar1, S. Hema: Social Media Destroying Youth Lives, 2015), gjë që më së miri e pasqyron këtë fakt.
Humanizmi dhe shqiptarët
Humanizmi, si projekt i vlerave njerëzore, solidarizimit, por edhe altruizmit, duket se nuk ka përfshirë vetëm shtetet perëndimore, por ka zënë vend edhe tek shqiptarët. Kjo më së miri pasqyrohet me ndryshimet drastike prej lidhjeve ndërfamiljare e deri tek ndihma apo solidarizimi me të tjerët. Gjatë studimeve të rastit në shumë treva shqiptare (case study), janë realizuar biseda të ndryshme me qytetarët të atyre trevave, nga të cilët janë marrë përgjigje interesante.
Në pyetjen, “Cili është mendimi/opinioni juaj lidhur me humanizmin në të kaluarën dhe në të tashmen?”, ka pasur një sërë përgjigjesh, sidomos nga moshat më të vjetra, të cilët janë shprehur se, “Në të kaluarën, edhe pse njerëzit kanë pasur vështirësitë ekonomike, skamje, papunësi, varfëri, probleme të mëdha, prapëseprapë kanë qenë të lidhur ndërmjet veti, kanë ndihmuar njëri-tjetrin me aq sa kanë pasur mundësi…” (Shënim: Studimet e rastit janë realizuar më herët në disa treva të Kosovës, në kuadër të disa studimeve sociologjike, 2014, F.K). Narracionet e tilla pasqyrojnë një sfond se humanizmi edhe tek shqiptarët ka rënë në një masë të caktuar, megjithëse ende ekziston në raportet me shtetet perëndimore. Ajo që shpeshherë ka zgjuar kureshtje tek komuniteti i sociologëve është edhe ndikimi i pllakosjes së konceptit të demokracisë, i cili ka bërë që të ketë një sistem të degraduar të vlerave, të cilat nuk përkojnë me realitetin e shqiptarëve.
Sido që të jetë, një gjë është e sigurt, se humanizmi edhe tek shqiptarët ka nisur të zbehet, e kjo vërehet që nga kontaktet dhe raportet ndërmjet njerëzve, e deri tek solidariteti me të tjerët në kohët më të vështira. Me fjalë të tjera, humanizmi nuk ka të bëjë vetëm me religjionet, me materialen, me pasionet e postmodernizmit; ai ka të bëjë me njerëzoren dhe vlerat njerëzore, por, si duket, pikërisht kjo postmodernja e ka zbehur shumë. Prandaj, natyrshmëria e njeriut në humanizëm, solidaritet, altruizëm dhe filantropizëm me pjesën tjetër të shoqërisë është prej cilësive të tij si qenie sociale biologjike, dhe ndikon dukshëm jo vetëm në konstruktin social të shoqërisë dhe uljen e pabarazive shoqërore, por edhe në fuqizimin e kohezionit social dhe të integrimit shoqëror. /tesheshi.com/
