Kohët e fundit, ndodhi të lexoj letrat që njerëzit e pasur shkruajnë kur bashkohen me fushatën e dhurimeve të Warren Buffett. Ata zotohen, duke premtuar të dhurojnë pjesën më të madhe të pasurisë gjatë kohës kur janë gjallë, dhe më pas shkruajnë letrat që përshkruajnë filozofinë e tyre.
“Mendoj se mbërrita në angazhimin tim bamirës, kryesisht përmes ndjenjës së fajit”, shkruan një prej tyre, një manjat nafte e financier nga Oklahoma, që me gjasa vlen 8 miliardë dollarë. “E dallova herët se fati im i mbarë nuk vinte për shkak të karakterit personal superior apo iniciativës sesa për shkak të fatit të verbër. Pata bekimin të lindja në një shoqëri të avancuar, me prindër të përkujdesur. Kështu, para avantazhin si nga gjenetika, ashtu edhe nga mënyra sesi më rritën”.
Manjati Kaiser vendosi se “ishte moralisht gati të ndihmonte ata që kanë mbetur pas për shkak të aksidentit që në lindje”. Por, ai kupton kompleksitetin: “Edhe pse pjesa më e madhe prej nesh rriten duke besuar në konceptin e mundësisë së barabartë, pjesa më e madhe prej nesh në mënyrë të njëkohshme mbartin sekretin e pafolur se gjenetika u solli pjesën më të madhe të arritjeve, kështu që barazia nuk ishte e arritshme”.
Mënyra e tij e të lexuarit të kërkimeve në shkencën e trurit, sidoqoftë, e bën të arrijë në përfundimin se trashëgimia gjenetike mund të modifikohet përmes arsimimit, nëse kujdesesh që herët për fëmijët. Kaiser e ka drejtuar pjesën më të madhe të dhurimeve të tij për arsimimin e hershëm të fëmijëve.
Pjesa më e madhe e letra-shkruesëve e kishin nisur të varfër ose nga klasa e mesme. Ata nuk besojnë në dinastitë familjare dhe ndonjëherë thonë se do të shkatërronin jetën e fëmijëve të tyre nëse do t’u linin male me para. Shkollat dhe universitetet janë përfituesit më të zakonshëm nga bujaria e tyre, ndjekur nga kërkimet shkencore dhe institutet hebraike. Një porcion qesharak i filantropistëve letra-shkrues janë hebrenj.
Letrat e më të vjetërve në moshë shpesh mbajnë klishe më specifike për dhurimet – lufta ndaj obezitetit të të miturve në Xhorxhia, p.sh. Donatorët më të rinj, sidomos miliarderës e teknologjisë, janë të vagullt dhe më pak të thelluar.
Disa letra përmbajnë një drithërim të veçantë. Këta njerëz zakonisht përpiqen të zgjidhin një problem që i ka prekur personalisht. Dan Gilbert, themelues i Huave të shpejta, kishte një djalë të lindur me neurofibrozë , një sëmundje gjenetike që prej trurin. Gordon Gund u verbua plotësisht në vitin 1970. Për 43 vjet ai së bashku me gruan, mblodhën më shumë se 600 milionë dollarë për kërkimet për verbërinë.
Këto letra më ndezën fantazinë. Çfarë do të bëja nëse do të kisha një miliard para të thata që t’i përdorja për mirë. Unë do ta nisja nga premise se detyra më e rëndësishme përpara nesh është të ri-endim cohën sociale. Njerëzit në lagjet e ç’organizuara kanë nevojë të rriten në marrëdhënie dashamirësie e kujdesi që do t’i ndihmonte të ngriheshin lart. Elitat kanë nevojë të ri-integrohen me bashkëpatriotët e tyre.
Vetëm marrëdhëniet dashamirëse transformojnë jetë, dhe marrëdhënie të tilla mund të formohen vetëm në grupe të vogla. Prandaj, unë do ta përdorja miliardin tim imagjinar për të mbjellë kolektiva prej 25 personash në gjithë vendin.
Një kolektiv do të ishte një grup njerëzish që do të takoheshin një herë në javë për të ndarë jetët e tyre dhe për t’i diskutuar ato me njëri-tjetrin. Anëtarët e këtyre familjeve të zgjedhura do të pushonin së bashku dhe do të shënonin ngjarjet e jetës po së bashku. Do të kishte “angazhime të qarta” për anëtarët që përballeshin me vendime të vështira.
Kolektivat do të përbëheshin nga njerëz në të treja fazat e jetës. Së pari, fëmijë të varfër midis 16 dhe 22 vjeç. Ata do të takoheshin në shtëpitë e mikpritësve më të rritur dhe do të ndihmonin njëri-tjetrin për të naviguar tranzicionin nga shkolla e mesme në kolegj.
Së dyti, të rinj të shtresave të ndryshme midis 23 dhe 26 vjeç. Kjo përbën një periudhë të jetës gjerësisht e nënvlerësuar ku shumë hyjnë në krizë. Ata nuk e dinë përse janë këti dhe çfarë duhet të bëjnë. Ideja do të ishte mbledhja e njerëzve së bashku përtej ndarjeve sociale , me mikpritës e mentor, kështu që njerëzit të gjejnë një qëllim dhe një rrugë në jetë.
Së treti, njerëz të suksesshëm midis moshës 36 e 40 vjeç. Ne kemi nevojë për një mjedis më të mirë. Këto kolektiva do të identifikonin yjet në ngjitje në jetën lokale dhe kombëtare e do të ndihmonin në ndërtimin e kufijve të ngushtë midis palëve dhe grupeve, duke krijuar bazën e simpatisë dhe mirëkuptimit që ata do të merrnin me vete ndërsa ngjiten në pushtet.
Kolektivat do të përmbushnin katër pika presioni të kërkuara për transformimin personal.
Zemër: duke nanurisur miqësi të thella, do të ofronin lidhje të sigurta emocionale për të cilat njerëzit kanë nevojë kur eksplorojnë guximshëm.
Duart: anëtarët do të kishin zakonin e përmbushjes së detyrave të vogla dhe kontrollit mbi veten, e për këtë do të thellonin zakonet e qytetarisë dhe karakterit të mirë.
Koka: secili kolektiv do të kishte një kurrikulë, disa lexime biografike dhe reflektimi që të ndihmonin anëtarët e tjerë t’ia dilnin me filozofitë e jetës së tyre, t’i ndihmonin të përmirësonin virtutet intelektuale të kërkuara për debatin publik.
Shpirti: Në një botë të ngjeshur, anëtarët do të diskutonin çështje fundamentale të qëllimit të jetës, kështu që mund të zotëronin të vërtetën shpirtërore që orienton një jetë.
Tani, gjithçka ka nevojë është ai miliardi që t’ia nis.
* David Brooks është columnist në “The Neë York Times” që prej vitit 2003. Ai ka shkruar edhe mjaft libra, ndërsa jep mësim në universitetin e Jelit.
Përktheu: Juli Prifti – /tesheshi.com/
