Në fund të rrugicës sime, mbi Kodrën e Priftit, banon një familje e sapokthyer nga Greqia. Burrë e grua rreth të dyzetave, ata kanë dy fëmijë të bardhë e të shëndetshëm që flasin shqip me zanoret e stërgjatura fjollë të greqishtes, si për të kujtuar me përkëdheli furinë e kujtimeve helene. Kur erdhën para disa muajsh, një makinë e madhe me targa të Athinës solli plaçkat dhe mobiliet e tyre, shumica të panevojshme, si relika të emigrimit. Një makinë e dytë solli disa pajisje biznesi, që u montuan në katin e parë të së njëjtës banesë, për të krijuar një linjë prodhimesh pastiçerie, çka u qartësua kur mbi qepen u var një tabelë: “Prodhime buke dhe ëmbëlsira tradicionale greke”.
Rrugica jonë duket si një pjesëz e shkëputur nga hëna në qiell, me gjithë ato gropa dhe me tërë atë pluhur. Nuk janë hapur prej meteoritëve, por prej mungesës së vëmendjes dhe papërgjegjshmërisë së autoriteteve. Baltë në dimër, pluhur në verë. Nga perëndimi, 200 hapa fshatari më tutje, rrugica jonë pritet me rrugën kryesore. Megjithatë, kushtet e këqija nuk e penguan çiftin e rikthyer në atdhe ta marrë realitetin me sportivitet. Energjia pozitive e tyre nuk u shua as kur, për të regjistruar në shkollë fëmijët, të lindur, rritur dhe edukuar në Greqi, do t’u kërkohej të paguanin euro “të ndrojtura’ nën dorë. Nuk u shua as kur një mëngjes u ngritën dhe panë se veturës së tyre, të parkuar përballë, i kishin vjedhur pasqyrat. Të edukuar me atletizmin grek të marrjes lehtë të gjërave, e duruan me krenari edhe sëmbimin therës të shkaktuar nga djegia e përnatshme e plehrave nga banorët rrotull, ndërsa reja helmuese e tymit u nderej pezull në dhomat e gjumit.
Sado cfilitëse të jenë, fillimet e çdo aventure kanë përherë magjinë e “hapave të parë”, në vështirësinë e të cilave fshihet edhe fati, edhe dëshira, edhe energjia për të vazhduar. Magjia e fillimit i dha në këtë mënyrë çiftit emigrant qasje pozitive dhe optimizmin që thamë. Në të njëjtën kohë me regjistrimin e fëmijëve në një shkollë 9-vjeçare, regjistruan biznesin e tyre në QKR dhe aplikuan për licensimin e prodhimit artizanal grek në punishten e tyre.
Dhe, pasi kishin investuar në biznesin e ri krejt “djersën” e emigrimit, filluan prodhimin. Kam qenë disa herë atje. E pamundur t’u rezistoje xhelatinave rrezëllitëse të ëmbëlsirave, që të çmendin nepsin me mozaikun e ylbertë të shijeve të paralajmëruara. Të ftojnë, të thëthijnë, të trazojnë lëngjet në stomak. Krijohet një varësi shkatërruese, sidomos për ca njerëz të cilët ëmbëlsinë dhe ëmbëlsirat i kanë të nevojshme si dashurinë. Kjo ëmbëlsi e shëndetshme në frigoriferë përzihet me fisnikërinë e shërbimit, për të krijuar raporte, perceptime klientësh, komoditet dhe harmoni.
Mirëpo perdet e së keqes filluan të bien sakaq që në javët e para. Pasi provuan ëmbëlsinë e “hidhur” të ëmbëlsirave për shkak të shtrenjtësisë së tyre, banorët e lagjes, shumica të papunë, “lidhën duart me pranga” në kangjellat e ballkoneve të tyre për të luftuar tundimin, dhe zgjodhën t’i shijojnë ëmbëlsirat greke nga larg, thjesht duke i fantazuar ato. Nuk vonoi, dhe bashkë me shitjet e para në punishte ra edhe optimizmi i pronarëve të saj. Në fytyrat e tyre u vendos si një llastik i prishur maska e zhgënjimit. Pastaj një tjetër maskë, ajo e dëshpërimit. Më vonë filloi t’u avitet një tjetër maskë në atmosferë, sulmuese, e gatshme t’u marrë edhe frymën: maska e pikëllimit.
Çfarë është duke ndodhur? Sot, në vend të klientëve, në punishten e ëmbëlsirave greke hyjnë e dalin disa kostume, me disa zyrtarë brenda tyre. Janë ose agjentë tatimorë në terren, ose inspektorë të hetimit tatimor të bashkisë, ose punonjës të inspektoratit të ushqimit. Ata u parashtrojnë pronarëve të pastiçerisë kërkesat sipas legjislacionit shqiptar, sipas kritereve apo standardeve më të larta europiane. U kërkojnë, në të drejtën e tyre, kasa fiskale, punonjës të siguruar, libreza shëndetësore. U kërkojnë të aplikojnë edhe programe moderne, si në Zvicër dhe Belgjikë, për të bërë një luftë europiane kundër minjve. Pronarët duhet të kenë strategji kundër bletëve dhe grerëzave të pafajshme, që i tërheq shurupi i bërë me sheqerin më të shtrenjtë në Ballkan, ndërkohë që disa metra më tutje minj të gjallë e të ngordhur lundrojnë në kanalin e ujërave të zeza, vende-vende i zbuluar dhe i pasistemuar ende. Kjo gjë ndodh me shumë biznese në periferi dhe në qendër. Zyrtarët kërcënojnë me bllokun e gjobave në duar. Shpesh penalizojnë ashpër, u presin gjoba të çmendura bizneseve që nuk paguajnë dot qiranë dhe energjinë.
Mund ta përtypin vjedhjen e pasqyrave. Mund të mësohen me aromën e tymrave dhe urinës në atmosferë. Mund ta harrojnë baltën dhe pisllëkun që e rrethon, duke kujtuar me nostalgji kohët e mira në Greqi, kur punonin dhe jetonin si njerëz. Mund ta durojnë, siç duronte Odisea klithmën e sirenave, gjëmimin e mjerimit në veshët e tyre, që do pasojë falimentimin e paralajmëruar të biznesit që hapën në Tiranë për të ushqyer e rritur fëmijët e tyre. Të gjitha këto mund t’i bëjnë. Por nuk mund ta kuptojnë këtë lloj arrogance poshtëruese. Në rënie, në flakëzën e fundit, pranë vendimit për të mbyllur biznesin e jetës, ku investuan djersën e ftohtë të Greqisë, shteti të hyn nga dritarja, si dielli. Nuk e shmang dot. Të bën presion. Të merr frymën. U kërkojnë të paguajnë në kohë taksa, tatime, sigurime, ndërkohë që shitjet në dyqan janë më të rralla se meteoritet në qiell.
Një ditë punishtja e ëmbëlsirave greke u mbyll. Falimentoi. Në lagje pati banorë që i pëlqenin ëmbëlsirat e tyre, por nuk i blenin dot, se nuk mundeshin, nuk kishin para. Njerëzit janë të papunë. Në lagje venë e vijnë vetëm veturat e frikshme të tatimorëve. Befas ato nuk i sheh më në rrugicën tonë. Por me siguri gjuajnë në rrugicat e tjera, biznese të tjera, të reja, që hapen dhe mbyllen sakaq, se njerëzit janë të varfër, e ky vend nuk ka punë! /tesheshi.com/
