A mendon teknikisht apo politikisht, ishte një pyetje që më qe bërë para shumë viteve. Natyrisht, përgjigjja ime ishte, teknikisht, pasi isha specializuar në fushën e shkencave teknike. Kjo ishte pyetja që më përcolli tërë jetës time profesionale në fushën e arkitekturës, planifikimit hapësinor dhe urban, që të jem gjithnjë në shërbim të interesave të përbashkëta të shoqërisë, duke respektuar argumentet profesionale dhe teknike, e kurrsesi ato politike, të cilat nuk bazohen aspak në argumente, por vetëm në interesa të kufizuara, jo të qëndrueshme, siç ngjan me shekuj në Ballkanin ngaherë të trazuar.
U njoftova këto ditë për një “revidim parcial” të një pjese të Planit Rregullues të Parkut Qendror të qytetit të Gjakovës. Më bëri përshtypje kjo qasje ndaj problemeve urbane në vendbanimet tona, që nuk është e vetmja në Kosovë. Me ligjet aktuale nuk mundet të ketë revidim parcial të një plani rregullues; ai duhet të jetë i plotë. Kjo qasje është shumë e rrezikshme, pasi ka mundësi të ketë abuzime të ndryshme, që në vitet e fundit jemi dëshmitarë që kanë ngjarë në Kosovë. Kategorikisht jam kundër kësaj mënyre se si është vepruar në këtë rast, me revidimin e pjesshëm të një projekti, i cili edhe kur u ribë në vitin 2012 nga qeveria e kaluar komunale ishte në kundërshtim të hapët me dokumentet hapësinore dhe urbane që ishin dhe janë ende në fuqi në komunën e Gjakovës.
Plani zhvillimor urban i qytetit të Gjakovës, i aprovuar në vitin 2007, parasheh që aty të ruhet parku ekzistues, me përmbajtje dhe aktivitete thjesht rekreative, pa zhvillime të aktiviteteve të tjera të banimit apo administrative, të “futura” kundërligjshëm, për qëllime përfitimesh të lehta, në projektin e vitit 2012. Projekt që asambleja e kaluar komunale e pati aprovuar në mënyrë të kundërligjshme, duke mos e mbrojtur fare interesin e përbashkët të qytetarëve të Gjakovës. Të cilët suksesivisht do të humbin “mushkëritë e qytetit”, gjegjësisht parkun qendror, një pasuri të madhe që e kanë e që do të zhduket me këto revidime parciale, pasi është joshës për ndërtime rezidenciale, siç ka ngjarë në këtë rast.
Personalisht më dhemb, më denigron në ekstrem, mënyra si është punuar në vitet e pas luftës në Gjakovë. Para luftës isha pjesë e ekipit që ka zgjidhur shumë probleme të mëdha urbane për një qytet kosovar; në atë kohë jemi mburrur në takimet kombëtare dhe ndërkombëtare për këtë. Të gjitha veprimet tona janë përcjellë me përpilimin e dokumenteve hapësinore dhe urbane të kohës, që kanë definuar konturet e zhvillimit hapësinor dhe urban të komunës së Gjakovës. Kishte zili patologjike nga të tjerët se si e kemi arritur këtë. Me mburrje mund të them se pas tërë kësaj ka qëndruar puna e palodhshme e të gjithë ne, profesionistëve, e para së gjithash dashuria e madhe ndaj qytetit dhe banorëve të saj. Natyrisht nuk ka munguar as përkrahja e madhe e të gjithë faktorëve vendimmarrës në qytet.
Në vitet e pas luftës ngjau ajo që më së paku e kam pritur; së pari u atakua qendra e qytetit, e definuar me plan detal urbanistik, që përjetoi degradime të mëdha me disa ndërtime të çoroditura. Nuk u kursyen as pjesët e tjera të qytetit, për të arritur kulminacionin me intervenimet e dhimbshme në Qarshinë e Madhe, që është një tërësi urbane e rrallë, e cila funksionon edhe sot. Gjakovarët me mençuri e kanë arritur lidhjen e së vjetrës me të renë, si rrallëkund në botë. Kjo është arritur falë sensit të lindur për jetën urbane të banorëve të qytetit në shekullin e kaluar.
Natyrisht, përshtatja me kushtet e reja të jetesës, që i kërkon koha, duhet marrë në konsideratë. Për atë ekzistojnë planet e rinovimeve, rigjenerimeve, rindërtimeve urbane, që do të duhej të ndërmerreshin në mënyrë institucionale, e jo me u hapur rrugën veprime të lejuara vitet e fundit. Ajo çfarë ka ngjarë me veprimet e pas vitit 1999 nuk do t’i falet askujt, e do të ketë pasoja afatgjate. Eshtë përdhunuar një qytet i tërë, me kulturë të lashtë. I gjithë ai degradim i qëllimshëm i qytetit u legalizua pasi qeverisja e re komunale as që kishte “fuqi” materiale dhe kohore për të ndryshuar apo përmirësuar diçka. E vërtetë është se nuk kishte abuzime ekstreme me hapësirën urbane; kishte filluar disi stabilizimi i situatës urbane me ndalesën e ndërtimeve pa leje, që ishin normale në ato vite.
Në një shkrim-vështrim kritik urban të para disa viteve isha shprehur me një optimizëm të matur: “Uroj se kaluan vitet e çmendurisë urbane në qytetin e Gjakovës, e besoj që këto procese degraduese hapësinore dhe urbane do të ndërpriten, pasi askujt nuk i shkon për nder. Nga qeverisja e re që premton ndryshime presim të ndërmarrë hapa konkrete progresive, me vizion për të ardhmen. Së paku në fillim, për të sanuar atë që ka ngjarë në këto vitet e ‘ferrit urban’ në qytetin e Gjakovës, që pakkush, pos profesionistëve të rrallë, e vëren dhe e përjeton rëndë. Të shohim, mbesim me shpresë!”
Kam pritur që qeverisja aktuale e komunës të bëjë “bllokimin”e atij projekti të parkut, pasi kishte arsye të forta ligjore, dhe t’i kthehet projektit të parkut të punuar para shumë viteve, atëherë kur komuna i bleu edhe një herë ato toka nga ish-ushtria jugosllave, e cila u dislokua nga qendra e ngushtë e qytetit të Gjakovës. Tani kemi një propozim të ri për revidim parcial, për ndërtim të objekteve të banimit, që nuk përkon me asnjë rregull ligjor, e hap rrugën për veprime të ardhshme që do t’i dëmtojnë ato hapësira të parkut ekzistues.
I kisha lutur të gjithë vendimmarrësit gjakovarë ta shpallin të pavlefshme, ta bllokojnë zgjidhjen urbanistike të vitit 2012 si të kundërligjshme, kurse propozim-projektin e ri për “revidimin parcial” të një pjese të Planit Rregullues të Parkut Qendror të qytetit të mos e aprovojnë, për hir të mirëqenies se banorëve të tashëm dhe të ardhshëm të qytetit. Ndërtimi i objekteve të ndryshme, si i atyre të propozuara në park për banim kolektiv, për t’i zgjidhur problemet aktuale me shpronësimet, duhet të marrë zgjidhje në forma tjera, e jo në llogari të parkut qendror, pasi, në fund të fundit, e kemi edhe obligim ligjor t’i respektojmë rregullat urbane, të cilat janë për të mirën e të gjithë qytetarëve të Gjakovës, sot dhe në të ardhmen. /tesheshi.com/
*Arkitekt i pavarur, ish-kryetar i Këshillit për Planifikim Hapësinor të Kosovës (KPHK)
