Në kuptimin më të përgjithshëm, sipas S. Martin Lipset: “Legjitimiteti nënkupton aftësinë e një sistemi për të krijuar dhe ruajtur besimin e qytetarëve se institucionet politike ekzistuese janë më të përshtatshmet për shoqërinë”.
Para së gjithash, çështja mund të shtrohet kështu: Çfarë e bën pushtetin të jetë legjitim? Ose, çfarë është ajo prerogativë, e cila mundëson që pushteti, nga një mjet dhune të shndërrohet në autoritet të pranuar vullnetarisht nga pjesa më e madhe e popullsisë, apo, siç shprehet A. Giddens, që një qeveri “të pranohet se ka të drejtë të qeverisë?”. Për M.Weber, legjitimiteti është ajo cilësi që e konverton pushtetin (macht) në autoritet (herrschaft). E thënë ndryshe, legjitimiteti krijon si “obligimin për t’u bindur”, ashtu edhe “të drejtën për të sunduar” (Schimtter).
Shikuar në dioptrinë analitike zgjedhjet e lira krijojnë vetëm premisat për krijimin e një sistemi demokratik, por nuk garantojnë funksionimin demokratik të shtetit apo legjitimitetin e tij. Ato janë të domosdoshme për instalimin e institucioneve demokratike në çdo shoqëri dhe përbëjnë vetëm fillimin e procesit demokratik. Demokracia nuk është thjesht apo vetëm zgjedhje, por një proces, jo një ngjarje e një dite të vetme. “Në fund të fundit, demokracia mbështetet jo në votat, por në qytetarët”, thoshte O’Donnell.
Pra, demokracia nënkupton krijimin dhe konsolidimin e shtetit ligjor; respektimin e lirive të tilla civile dhe politike për çdo qytetar, siç janë e drejta apo liria për të folur, për të shkruar, për t’u mbledhur dhe për t’u organizuar, të cilat janë të domosdoshme për një debat politik: mbrojtjen e minoriteteve; institucione të përgjegjshme; respektimin e pavarësisë së pushteteve legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor, etj. Të gjitha këto janë procese të cilat zgjasin më shumë se një votim i vetëm. Ato zgjasin për vite apo dekada të tëra. J.Madison shprehte vazhdimisht shqetësim për rrezikun që sjell “tirania e mazhorancës”, ndërsa Th. Jefferson fliste shpesh për rreziqet e “despotizmit të zgjedhur”, duke theksuar se “njëqind e shtatëdhjetë e tre despotë mund të jenë pa dyshim po aq shtypës sa dhe një i vetëm”.
Pavarësisht nga formulimet e ndryshme, pothuajse të gjithë e pranojnë se legjitimiteti, në thelb, ka të bëj me mbështetjen popullore për vendimet politike, për personalitetet dhe për institucionet shtetërore. Sipas disa autorëve, legjitimiteti mund të kuptohet ose në përgjithësi (për një sistem politik të dhënë), (Merelman), ose në mënyrë specifike (për politika të caktuara apo për individë të veshur me pushtet), (Easton, Lipset). Veprime apo politika të caktuara të një qeverie mund të konsiderohen legjitime nisur nga rezultatet që ato arrijnë, në këto raste flitet për “legjitimitet substantiv”, për ta dalluar atë nga “legjitimitetit procedural”, i cili ka të bëj me mënyrën se si merren vendimet. Prej këtej rrjedh se legjitimiteti mund të kuptohet, nga njëra anë, si një transaksion midis efiçiensës së veprimtarisë së shtetit dhe stabilitetit të tij, dhe, nga ana tjetër, drejtësisë normative dhe stilit politik (Lipset).
Në kuadër të garës zgjedhore zakonisht ndodh ashtu siç e kishte thënë presidenti amerikan J.F Kennedy se “Fitoret kanë shumë baballarë, kurse, humbjet vetëm jetimë”, ndoshta kjo thënie mund të shërbej më shumë për të parë dallimin në mes të legalitetit (ligjërisht të dalish si parti e parë qoftë edhe për një votë më shumë se i dyti ) dhe legjitimitetit (mbështetje popullore, besim apo votë qytetare), etj.
Shkalla dhe forma e legjitimitetit të pushtetit mbeten faktorë thelbësorë në përcaktimin e rrugëve që kanë ndjekur dhe ndjekin të gjitha vendet postkomuniste, po ashtu, vlen të theksohet se edhe legjitimiteteti e ka rrjedhën, forcën, apo thënë më saktë besimin e vet p: sh nuk është e njëjtë të dalësh si partia e parë me ( 1 ) një deputet diferencë nga partia e dytë, apo ta zëmë fitosh më së paku ( 8 ) deputet më shumë se partia e dytë, sepsekjo e përcakton faktin nëse ke besim apo legjitimitetet më të madh apo më të vogël nga votuesit në zgjedhjet e fundit, e që të jep legjitimitet më të madh qytetar dhe hise më të madhenë ndarjen e pushtetit pas zgjedhor.
Pra, shikuar në kontekstin e mbështetjes populloremund të themi se një qeveri mund ta humbas legjitimitetin e vet kur provon se nuk është në gjendje të qeverisë efektivisht, kur në politikën e saj të brendshme (ose të jashtme) vepron në kundërshtim me programin elektoral, i cili i mundësoi asaj marrjen në dorë të drejtimit të punëve të shtetit. /tesheshi.com/
