Termi kulturë rrjedh nga fjala latine colere që ka kuptimin lëroj tokën, mbjell, korr, punoj. Fjala cultura përdoret si sinonim i fjalës “mbjellje”. Është përdorur në kohën e Bismarkut, kur u hodhën themelet e bashkimit gjerman, për shprehjen e vlerave shpirtërore kombëtare; fytyra e shpirtit të një kombi, refleksion i filozofisë dhe aspiratave të një populli. Në gjuhën e përditshme njeri i kulturar do të thotë person që flet disa gjuhë, që njeh historinë, letërsinë, filozofinë ose artet e bukura. Terma që ndërlidhen me kulturën janë asimilimi, akulturimi, integrimi kulturor, multikulturalizmin, identitetin negativ, kulturën paralele, getozimin kulturor etj.
Problemi i integrimit në shkencat humane ka të bëjë me bashkërendimin e pjesë në tërësi, qoftë në gjithë shoqërinë, qoftë në sisteme të vogla sociale. Me Parsonsin, pas vitit 1951, është krijuar një dallim mes sistemeve sociale dhe kulturore, kurse analizat që prej atëherë merren me integrimin kanë të bëjnë me integrimet kulturoe dhe sociale. Integrimi kulturor nënkupton përshtatjet në sjellje dhe në preferencat e formësuara në bazë të socializimit dhe vetëbindjes, pranim i normave dhe sjelljeve të identifikuara me kulturën tjetër. Shprehja në fjalë kë të bëjë me konfuzionin identitar, akomodimin, hibridizimin, asimilimin, me distribuimin e balancës në sjellje, me evoluimin në preferenca e të ngjashme. (Kuran & Sandholm, 2007: 1-6)
Integrimi i popullatës (i)migrante dhe refugjate paraqet një ndër çështjet më të rëndësishme me të cilat ballafaqohen jo vetëm vendet e Bashkimit Europian, por edhe ato të cilat janë në të ashtuquajturën rutë të refugjatëve. Formulimi i politikave adekuate dhe të integrimit ekonomik, politik dhe kulturor është me peshë të madhe si për kohezionin shoqëror ashtu edhe për progresin ekonomik të vendeve mikpritëse apo pranuese. (Vuletić, 2016: 14) Përveç menaxhimit me rrjedhat migrante gjithnjë e më tepër po vehet theks mbi integrimin e grupimeve (i)migrante, që kohëve të fundit bëhet pjesë përbërëse e politikave publike dhe dokumenteve strategjike të Bashkimit Europian.
Sipas Kuran dhe Sandholm, integrimi kulturor shpesh ndërlidhet edhe me fushatat asmiliacioniste që janë pjesë e kombndërtimit. Asimilimi (assimilation) është proces i shkrirjes kulturore dhe sociale të grupeve me identitete të ndryshme. Kur elementet kulturore të një grupi, zakonisht minoritar dhe margjinal ndryshojnë në drejtim të grupit tjetër (sundues dhe grup model), pra kur njëri grup i humb cilësitë e veta dhe i zëvendëson ato me tiparet e grupit tjetër, kemi të bëjmë me asimilim kulturor (shih: akulturimi). Sipas Vidanoviqit, asimilimi nënkupton humbje të shkallës së lartë të autonomisë, kurse akulturimi më tepër e thekson pranimin e vlerave dhe modeleve kulturore të grupit shumicë.
Kohëve të fundit me të madhe në vendet perëndimore po përhapen ndjenja si ksenofobia dhe islamofobia, në veçanti nga partitë e proviniencë djathtiste, nga partitë konservatore dhe ultra-radikale, të cilat haptazi shprehen se janë kundër pranimit të ardhacakëve nga vendet e Lindjes dhe të Ballkanit. Referendumi kundër minareve në Zvicër, grafitet nëpër shtëpitë dhe faltoret e ardhacakëve, dilemat lidhur me pranimin në punë të orientalëve, sulmet ndaj grave me shami, e të tjera janë disa prej tregonjësve të një klime anti-emigrante që mbizotëron në Europë.
Grupet margjinale dhe ardhacake në një vend perëndimor këtyre proceseve u bëjnë ballë përmes organizmit të veprimtarive me ngjyrime kombëtare, siç janë mësimi nëpër shkolla ku arsimimi zhvillohet në gjuhën amë, aktivitetet folklorike, ritualet fetare, festat kombëtare, takimet nëpër klube emigrantësh, ndjekja e TV kanaleve të vendit nga vijnë etj. (Hughes, 1999: 222-224) Pra, për t’i shpëtuar asimilimit migrantët dhe emigrantët që jetojnë në shtetet pritëse, në të cilat nuk kanë lindur, izolohen kulturalisht, formojnë ishuj socialë dhe kulturorë, të mbiquajtur geto, që nënkupton pjesë të qytetit, në veçanti të populluar dendësisht, lagjet më të varfra të qytetut, kryesisht të banuara me pjesëtarë të një minoritetit etnik, religjioz, ardhacak, zakonisht si rezultat i kufizimeve ekonomike, presionit ose vuajtjeve. (Whitehead, 2000) Getoja zakonisht është rezultat i stereotipizimit dhe trajtimit me paragjykime, gjë që vërehet edhe nëpër qytetet europiane, ku në veçanti popullata myslimane përqendrohet në kuarte të veçanta në të cilat mendon se ka siguri më të madhe kulturore dhe vlerore. Shembuj të këtillë janë Kreuzbergu turk në Berlin, Sevrani arab në Paris, Southall, Wembley, Hounslow, Brent dhe Croydoni indian në Londër, etj.
Si shkaqe të mosintegrimit të migrantëve në vendet perëndimore janë distanca etnike dhe religjioze ndaj migrantëve/refugjatëve, dilemat dhe frikërat e krijuara nga vetë ata, përvojat ekzistente negative, sekuritizimi i problematikës së emigrantëve (perceptimi si xhihadistë, terroristë potencialë), mediet dhe politikanët me ligjëratën e tyre eksluziviste. Ndër të tjera mund të përmenden edhe segregacioni dhe izolimi i tyre në rajonet më të pazhvilluara, me çka mbrohet statusi i privilegjuar i popullatës domicile, pranimi i tyre në punë më kualifikime të ulëta, politika e pengimit të nënshtetësisë, politikat e ngurta kulturore etj. (Vuletić, 2016: 4) Për t’i ikur getoizimit të migrantëve, disa shtete, si zgjidhje me optimale parashohin shkallën sa më e ulët të përqendrimit dhe grupimit të ardhacakëve, pra shpërndarjen e balancuar nëpër gjithë territorin e vendit pranues. Në vendet europiane, deri para do kohe, shikuar normativisht, kanë ekzistuar perceptime të ndryshme lidhur me atë se si do të duhej të dukeshin raportet mes shumicës dhe pakicave sociokulturore, në veçanti pakicave “etno-kulturore”, siç emërtohen minoritetet sot. Përderisa Holanda aplikon modelin e shoqërive paralele, Franca përpiqet që emigrantët t’i asimilojë sa të jetë e mundur, kurse Republika Federale e Gjermanisë, deri kohë më parë nuk ka pasur kurrëfarë koncepti. Ndërkohë, politika vendosi për konceptin e integrimit. /tesheshi.com/
