Opinioni shqiptar u trondit këto ditë nga vrasja e një fëmije prej kushëririt të tij psikopat, ndodhur në Palasë të Himarës.
Ndërkohë që dhe vetëvrasjet janë gati të përditshme, një fenomen që tregon për prezencën e një gjendje të rënduar psikologjike të një sërë individësh në shoqëri.
Por nga ky fenomen nuk përjashtohet as Kosova, që edhe pse jo aq dramatikisht sa Shqipëria, ka të psikopatët e vet, por ata që nuk ngurrojnë “t’ja qehin vetes”, sidomos moshat e reja, çka është dhe më brengosëse.
Dokotori i njohur neuropsikiatër, Sami Rexhepi, jep një pasqyrë të kësaj panorame të trishtë në shoqërinë kosovare…
Intervistoi: Shkëlzen Rrecaj
Dr. Rexhepi, kohëve të funditështë shtuar numri i vetëvrasjeve në vend. Cilat janë arsyet që çojnë deri te ky fenomen fatkeq?
Numri i vetëvrasjeve në përgjithësi në Kosovë, sidomos pas luftës është shumë më i madh se zakonisht. Madje mundet me pas periudha ku numri i tyre është shtohet, e atëherë na duket se po rritet numri i vetëvrasjeve në mënyrë alarmante.
Është një fenomen i cili ekziston tek ne, është prezent. Dhe ajo që të brengos është mosha e re e atyre që bëjnë vetëvrasjeve.
Arsyet janë të ndryshme. Por po veçoj ata që janë të sëmurë kronikë me problieme psikiatrike, të cilët kanë më tepër prirje për të shkuar drejt vetëvrasjes. Tjetër kategori është ajo a abuzuesve me substanca narkotike apo edhe me ilaçe. Vetëvrasja e tyre mund të vijë depresionet kronike apo edhe krizat akute emocionale. Një emërues i përbashkët i të gjithë këtyre është se personi e humb në masë të madhe vetëbesimin. Me humbjen e vetëbesimit, nis e humbet edhe vetëvlerësimi; e, në momentin kur ne fillojmë ta vlerësojmë veten shumë më pak, e madje të arrijmë në një pikë sa të mendojmë se jem dështak, nuk kemi pas sukses në asgjë, kjo e bën më të rëndë gjendjen emocionale
A është normale që dikujt ndonjëherë në jetë t’i shkoj ndërmend të bëj vetëvrasje?
Shikoni, shpeshherë gjatë jetës ne ballafaqohemi me dëshpërimin. Dhe tek çdo njeri ka momente dobësie emocionale, për të mos thënë krizash. Ne kalojmë nëpër këto kriza duke u ndjeje jo rrallë herë të dëshpëruar, të zhgënjyer. E që këtu nis që në mendje të qarkullohen ideja e mbrapshtë fatale e tipit “më mirë të vdes”. Më pas, çështja është se sa prej njerëzve e ushqejnë këtë mendim herëpashere, derisa sa shkojnë tek realizimi konkret i vetëvrasjes, e sa prej atyre e marrin veten dhe largojnë farën e saj.
A quhet vetëvrasje edhe kur veprimet janë indirekte, si p.sh pirja e shumë pilulave, overdoza, pirja e alkoolit…?
Personat të cilët abuzojnë me substanca, pjesa më e madhe dhe një duhanpirës alkoolist, të cilët i dinë efektet anësore. Por në momentin kur janë nëndikimin e substancave, arsyeja e tyre ngushtohet shumë dhe nuk janë kritikë për veprimet të cilat i bëjnë. Ndërsa vetëvrasja, vetëlëndimi si fenomen është diçka krejt tjetër. E mundet që kësaj me i thanë vetëvrasje indirekte, pasi këto janë mënyra qysh ata dëshirojnë me ik prej vetvetes, kur nuk ekziston gatshmëria për t’u ballafaquar me problemet reale të jetës.
Po qëndrimi i religjioneve ndaj këtij fenomeni si është?
Të gjitha religjionet janë kundër vetëvrasjes, në religjion shpirti është diçka e dhënë prej Perëndisë. Edhe askush nuk ka të drejtë ta merr, jeta është dhënë prej Zotit, e për këtë askush nuk ka të drejtë t’ja merr jetën tjetrit, e as vetvetes. Kështu që në këtë drejtim religjioni është masëmbrojtëseje sa i përket parandalimit të vetëvrasjes, pra për ata që vërtet besojnë në Zot.
Keni statistika se sa në vit bëjnë vetëvrasje dhe sa tentojnë të bëjnë?
Statistikat një kohë i kam përcjellë, por dy tre vitet e fundit jo, e nuk dua të jap numra se nuk jam i sigurt, nuk do kisha dashur të gaboj. Janë statistika të cilat i ka Policia e Kosovës, për shkak se të gjitha rastet të cilat evidentohen raportohen, qoftë të emergjenca këtu në Prishtinë, ose kudo tjetër, është e detyrueshme të raportohet në Policinë e Kosovës.
Dr. Rexhepi ju jeni edhe drejtor nëQendrën e Shëndetit Mendor, sa është numri i atyre që kanë probleme mendore dhe që kërkojnë ndihmë në këtë qendër?
Në këtë qendër momentalisht i kemi diku 1016 kartela, d.m.th 1016 klientë, të cilët janë nën mbikëqyrjen tonë profesionale. A është ky i tërë numri i nevojtarëve? Jo! Një numër i madh i klientëve fshihen prej familjarëve se janë të sëmurë dhe nuk kërkojnë ndihmë profesionale. Shpeshherë, ekipet në terren zbulojnë prej fqinjëve që një familje e caktuar ka person me probleme mendore.
Si qendër rajonale në kuadër të Qendrës për Shëndet Mendor të Prishtinës, funksionon shtëpia integruese në Drenas ku janë 10 pacientë të shtrirë, shtëpia integruese në Fushë-Kosovë ku po ashtu janë 10 pacientë të shtrirë d.m.th janë nën mbikëqyrje 24 orësh, dhe është Qendra e Shëndetit Mendor në Podujevë, e cila ka vetëm qëndrim ditor.
Cilat janë nevojat që klientët me probleme mendore i adresojnë në qendrën tuaj?
Shikoni, kryesisht roli i qendrës është rehabilitimi dhe risocializimi i klientëve me sëmundje kronike mendore, po flasim për depresione të rënda, për psikoza, çrregullime të personalitetit etj.
Në qendër ajo që iu ofrohet është risocializimi me klienët të ngjashëm, puna në grupe, se shpeshherë në terapi individuale apo në intervista ka plotë gjëra që klienti nuk mund të ja thotët erapeutit; mirëpo, në grupe shprehet shumë më lehtë se është fuqizimi i grupit. Këto janë kryesisht ato nevoja të cilat ne i përmbushim, e tek disa raste edhe ma të rënda ne i kthejmë disa shkathtësi që klientët i kanë humbur për shkak të sëmundjes.
Sipas jush, çfarë është duke ndodhur që numri i të sëmurëve mendor po rritet në Kosovë?
Nuk është duke u rritur. Por nëse e marrim në konsideratë faktin se kemi numër më të madh, është se ne po i gjejmë ata për t’iu mundësuar trajtim profesional. Eshtë një përqindje e cila ekziston në të gjitha vendet njësoj. Por për ne është një rritje në kuptimin se tash kemi dhe raste që kanë qenë të fshehura dhe të mbuluara prej familjes. /tesheshi.com/
