Në fund të viteve 1930 dhe në fillim të viteve 1940, fotografi gjerman dhe nazist i vijës së ashpër, me emrin Hugo Jaeger gëzonte akses të paprecedent në rangjet e larta të Rajhut të Tretë, duke udhëtuar me Adolf Hitlerin për tubime masive dhe duke e fotografuar atë në festa të mbyllura dhe në momente më të qeta private.
Fotografitë i bënë aq shumë përshtypje Fyhrerit saqë ai bëri deklaratën e tij të famshme, pasi kishte parë për herë të parë punët e Jaeger: “E ardhmja i takon fotografisë me ngjyra”. Por përtej paraqitjes, thjesht të udhëtimeve të pafundme të Hitlerit, Jaeger dokumentoi gjithashtu edhe makinerinë brutale të Rajhut, përfshirë edhe pushtimin e Polonisë në vitin 1939.
Në një set të rrallë fotografish, publikuar nga revista “Life” paraqiten pamje nga Varshava dhe qyteti Kutno, 75 milje në perëndim të kryeqytetit polak, në vitet 1939 dhe 1940.
Për të pasur një perspektivë të imazheve, një ese e Justyna Majewska, argumenton se çfarë mund të na tregojnë ende imazhet e Jaeger, fotografit të përkushtuar për të krijuar madhështinë e Hitlerit dhe “triumfet”e Rajhut të Tretë. Treçerek shekulli pas u shkrepën, mbetet misterioze përse Jaeger zgjodhi të fiksojë në pavdekësi hebrenjtë në Varshavën dhe Kutnon e pushtuar në një mënyrë jo karakteristike për të dhe aq intime.
Pjesa më e madhe e fotografëve gjermanë që punonin në atë kohë ashtu si edhe Jaeger, zakonisht u fokusuan tek Vermahti, liderët nazistë, dhe fitoret ushtarake të Rajhut që ishin të shumta në ditët e hershme të luftës së Dytë Botërore. Ato fotografi shpesh dokumentonin veprime të dhunshme dhe poshtëruese, madje edhe kur vishnin me lavdi trupat gjermane.
Fotografitë që Jaeger shkrepi në getot gjermane në Poloninë e pushtuar, nga ana tjetër, s’përcjellin
asgjë nga triumfalizmi që shihet në shumë nga fotografitë e tjera të tij. Këtu, në fakt, nuk ka fare prani ushtarake gjermane. Ne mund të shohim shkatërrimin në peisazhin e pushtimit gjerman të Polonisë, por shumë pak nga vetë “raca superiore”.
Sigurisht, është e pamundur që të rikrijohet ekzaktësisht ajo që Jaeger kishte në mendje, por nga reagimi i njerëzve të portretizuar në këto imazhe në Varshavë dhe në Kutno, duket se nuk në mënyrë të habitshme ka pak armiqësi midis tyre dhe fotografit. Pjesa më e madhe e njerëzve në këto imazhe, polakë dhe hebrenj, buzëqeshin drejt kamerës. Ata kanë besim tek Jaeger, dhe janë kuriozë ndaj këtij njeriut me apara që interesohet për ta. Në këtë kuriozitet të tyrin, nuk ka ndjesi urrejtjeje. Burrat, gratë dhe fëmijët në anën tjetër të lenteve dhe Jaeger që sheh përmes lenteve pa tension e ndjesi agresiviteti që është karakteristikë e një marrëdhënieje midis agresorit dhe viktimës.
Ajo që godet më shumë, është se asnjë prej këtyre njerëzve duket se nuk është detyruar të pozojë. Në fakt, Jaeger me siguri u ka kërkuar atyre leje për t’i fotografuar: ndoshta ai dhe ata kanë pasur një bisedë të shkurtër përpara se ai të niste fotografimin. Mund të shkohet aq larg sa është të thuhet se nuk ka asnjë shenjë brutaliteti të dukshëm. Për Jaeger (në kundërshtim me shumë nga mbështetësit e Rajhut), hebrenjtë nuk ishin thjesht “minj apo “parazitë’: ai thjesht i perceptonte ata si subjekte tërheqëse. Ndërsa me gjasa ai ka ndjerë se nënshtrimi i tyre ishte i pashmangshëm përballë forcës gjermane, ai pavarësisht i fotografon ata në mënyrë simpatike.
Ne dimë, kaq shumë dekada më vonë, se këta mijëra njerëz ishin, në fakt, të burgosur, pavarësisht nëse getot që do të pasonin pushtimin, ishin ndërtuar ende apo jo. Në një qytet me përmasat e Varshavës, krijimi i getos famëkeqe ishte goxha i komplikuar dhe kërkoi disa muaj kohë për t’u përfunduar, ndërsa në Kutno, hebrenjtë u detyruan të grumbulloheshin në geto në një ditë të vetme.
Tashmë dimë se shtëpitë e tyre u shkatërruan, se cilat ishin rregullat anti-semite – siç ishte mbajtja e Yllit të Davidit me detyrim në publik – e se çfarë fundi parën ata. Por Jaeger, duke fotografuar në vitin 1939, i tregon këta njerëz si një komunitet që po përpiqeshin të rindërtonin pavarësisht të gjtiha gjasave.
Duke parë këto fotografi në ditët e sotme, gjashtë dekada më vonë, të gjithë e dimë të vërtetën e tmerrshme. Brenda një kohe të shkurtër, situata u bë katastrofike, derisa në vitin 1942, nazistët zbatuan operacionin Reinhardt që nisi shkatërrimin e planifikuar të të gjithë hebrenjve të Polonisë.
Edhe pse kaq shumë vjet më vonë, fotografitë e Jaeger nga Varshava dhe Kutno janë ende shumë të vështira për t’u kundruar- dhe po aq të vështira për t’u kthyer shpinën. Vajza e bukur që shikon me besim drejt kamerës, me yllin e verdhë të Davidit në jakë, nuk do ta kishte parashikuar dot kurrë fatin e saj dhe të të tjerëve, nëse ka vdekur nga tifoja, nga uria apo në ndonjë dhomë gazi, për t’u shfaqur sërish në një fotografi përndjekëse, shumë kohë më pas.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
