Nga distanca, varrezat në fshatin lindor serb të Smoljinacit të japin përshtypjen e një lagjeje rezidenciale të frikshme, të vendosur në mes të varreve.
Por në momentin që futesh brenda, menjëherë pasi të kalosh seksionin me pllaka guri të zakonshme, vizitorët gjejnë radhë të bungalove të vogla të ngjyrosura me ngjyra pasteli. Ato kanë një ose dy dhoma, me dritare të mëdha dhe pllaka zbukurimi – disa brenda, disa jashtë – për përkujtimin e të vdekurve.
Këto janë kishëza me varre të fshatit Smoljinac, kabina komode me një dhomë të mobiluar brenda, një vend të magazinimit për kurora dhe vegla për funeral, dhe dhomë të nëndheshme familjare më poshtë. Disa madje kanë dhe rrymë brenda.
“Kur vijmë të vizitojmë të vdekurit tanë, kemi nevojë për një çati mbi kokat tona kur të ulemi dhe të pijmë një kafe”, thotë një grua që nuk pranoi të identifikohet.
Fshati Smoljinac, rreth 100 kilometra në lindje të Beogradit, në një fushë pjellore përgjatë lumit Danub, është shtëpi e rreth 1.800 banorëve, shumë prej tyre të moshuar.
Ashtu si në pjesën më të madhe të rajonit, shumica e popullsisë kanë ikur për të punuar jashtë vendit në vitet 1970 dhe 1980, kryesisht në Austri.
“Mbi 70 për qind e popullsisë së fshatit është jashtë vendit,” thotë Milomir, një mekanik i lindur në qytetin e afërt të Pozharevcit.
Mbi një milion serbë aktualisht jetojnë dhe punojnë jashtë vendit, në sajë të valës së emigrimit në mes në fund të Luftës së Dytë Botërore dhe vitit 1990.
“Të rinjtë filluan të dërgojnë para nga Europa Perëndimore dhe të ndërtojnë shtëpi në vendlindje. Ata filluan të konkurrojnë me fqinjët e tyre se cili do të ndërtojë shtëpi më të madhe,” thotë Milomir. “Tani, ata po veprojnë njësoj edhe me varrezat.”
Kostoja e një strukture të tillë kap shifrën rreth e 4,000 eurove mesatarisht. Nuk kërkohet kurrfarë leje ndërtimi nga komuna.
Shumica e njerëzve nuk pranuan të intervistohen nga frika se autoritetet mund të marrin masa ligjore kundër tyre, përfshirë prishjen e kishëzave.
“Varet krejt se çfarë dëshiron klienti”, thotë një varrmihës. “Një nëndhomë e zakonshme familjare kap shumën prej 800 euro … kishëzat më të mëdha kapin shuma të mëdha parash.”
Kisha ortodokse serbe kryesisht mbyll njërin sy ndaj kishëzave të dukshme, për shkak se shumë pronarë janë edhe bamirës të mëdhenj.
Ndërsa, pranë hyrjes në varreza ndodhen varret e njerëzve më të varfër të qytetit, të shënuar nga pllaka të thjeshta të shkëmbit mbi bar.
“Kur u martova këtu e 40 vjet më parë, ishin të ndërtuara vetëm një numër i vogël i faltoreve”, thotë Rajka, një grua e moshuar e cili erdhi për të hedhur lule në një gur varri të përbashkët. “Ndërsa shikoni varrezat tani”, përfundon ajo.
Marrë nga Reuters – /tesheshi.com/
