Themeli i demokracisë është vota e lirë. E matur me këtë kut demokracia shqiptare vijon të jetë e brishtë. Mjafton t’u hedhësh një sy raporteve të vëzhguesve ndërkombëtarë zgjedhje pas zgjedhjesh që nga viti 1991 deri më sot për të kuptuar se akoma nuk e kemi plotësuar kushtin: “Zgjedhje të lira dhe demokratike”.
Zgjedhjet e 22 marsit të vitit 1992 që shënuan dhe rotacionin politik në vend duke sjellë pas 45 vitesh regjimi komunist monopartiak në krye të vendit një parti tjetër ndoshta mund të jenë të parat dhe të vetmet që kanë përkthyer vullnetin e lirë të popullit 100 për qind në rezultatin zgjedhor.
Për fat të keq, duke nisur nga zgjedhjet e mëpasshme parlamentare në maj të vitit 1996 e deri më sot në asnjë rast zgjedhjet nuk kanë qenë plotësisht të lira dhe të ndershme.
Që me skemën e vjedhjes së zgjedhjeve parlamentare të vitit 1996, ku pas braktisjes së komisioneve nga ana e Partisë Socialiste në përfundim të procesit të votimit u vodhën hapur votat nga komisionerët demokratë, partitë politike shqiptare kanë shpikur çdo vit praktika të reja korruptive të deformimit të votës apo blerjen e saj.
Zgjedhjet e fundit parlamentare të mbajtura më 25 qershor shënuan një rast të rrallë ku fushatat nuk ishin agresive dhe nuk kishte polarizim të skajshëm politik. Shkak për këtë u bë një marrëveshje politike mes partisë në pushtet dhe opozitës para zgjedhjeve.
Por as kjo klimë besimi nuk i shmangu problemet në zgjedhje; pati denoncime të shumta për blerje votash, për përdorimin e administratës në fushatë, për votim familjar, etj..
Ndershmëria e këtyre zgjedhjeve është një nga kushtet e BE-së për të ecur përpara në rrugën e integrimit.
Në pritje të certifikimit nga misioni vëzhgues ndërkombëtar OSBE-ODIHR për 25 qershorin le t’i kthehemi kritikave që ky mision ka bërë ndër vite për zgjedhjet.
Kritikat e OSBE-ODIHR-it për zgjedhjet:
Që nga viti 1996, zgjedhjet lokale dhe parlamentare janë vëzhguar dhe vlerësuar nga vëzhgues të OSBE/ODIHR-it. Sipas raporteve të OSBE/ODIHR-it në Shqipëri nuk janë mbajtur asnjëherë zgjedhje plotësisht demokratike, sipas standarteve evropiane. Nga njëri proces zgjedhor në tjetrin janë bërë progrese, por jo mjaftueshëm për t’i cilësuar ato të lira dhe demokratike.
– “Konkluzioni i misionit vëzhgues është se në shumë instanca dështoi zbatimi i Ligjit Elektoral. Në mënyrë më specifike, në periudhen parazgjedhore dhe në ditën e zgjedhjeve u shkelën 32 nene nga 79 nenet e Ligjit.”(raporti për zgjedhjet parlamentare të vitit 1996)
– “Procesi zgjedhor ishte i tejzgjatur, konfliktual, i pasigurtë dhe i fragmentuar” (raporti për zgjedhjet parlamentare të vitit 2001)
– “Zgjedhjet për qeverisjen vendore ishin një shans i humbur për një përparim domethënes drejt përmbushjes së angazhimeve të OSBE-së dhe standarteve të tjera ndërkombëtare për zgjedhje demokratike.”(raporti për zgjedhjet lokale të tetorit 2003)
– “Gara kishte konkurrencë dhe zgjedhësve iu ofrua një mundësi e gjerë zgjedhjeje midis një sërë partish politike. Megjithatë, procesi ishte sërish i tejzgjatur dhe ndonjëhere i pasigurt.” (raporti për zgjedhjet parlamentare të 3 korrikut 2005)
– “Zgjedhjet për organet e qeverisjes vendore të vitit 2007 i përmbushën vetëm pjesërisht angazhimet e OSBE-së dhe standartet e tjera ndërkombëtare për zgjedhje demokratike. Ndonëse këto zgjedhje siguruan kushtet për një garë konkurruese, përbën shqetësim fakti se partitë kryesore politike të Shqipërisë, edhe njëherë, vendosën interesat partiake afatshkurtra dhe të ngushta mbi stabilitetin dhe besueshmërinë e procesit zgjedhor” (zgjedhje vendore 2007)
– “Edhe pse përmbushën shumicën e angazhimeve ndaj OSBE-së, këto zgjedhje nuk realizuan plotësisht potencialin e Shqipërisë për t’iu përmbajtur standardeve më të larta për zgjedhje demokratike.” (raporti për zgjedhjet parlamentare të 28 qershorit 2009)
– “Ndonëse zgjedhjet ishin transparente dhe konkuruese, ato ishin tepër të polarizuara, me mosbesim midis partive politike në pushtet dhe opozitës. Ashtu si edhe në zgjedhjet e mëparshme, dy partitë më të mëdha nuk i kryen me përgjegjësi detyrat e tyre elektorale, duke ndikuar negativisht në administrimin e zgjedhjeve (Zgjedhjet lokale të 8 majit 2011)
-“Edhe pse kishte mundësi të qarta zgjedhjeje midis një spektri të gjerë kandidatësh dhe liritë themelore të shprehjes dhe tubimit përgjithësisht u respektuan, politizimi i vazhdueshëm i institucioneve shtetërore dëmtoi administrimin efektiv të proçesit zgjedhor. Përgjithësisht, dita e zgjedhjeve u vlerësua pozitivisht, por u vëzhguan shume raste të votimit në grup dhe disa parregullesi të rëndësishme proçeduriale”. (Zgjedhje vendore 2015)
– “Zgjedhjet parlamentare të 23 qershorit ishin konkurruese,me pjesëmarrje aktive të shtetasve gjatë gjithë fushatës dhe respekt të mirëfilltë për liritë themelore. Megjithatë, atmosfera e mosbesimit mes dy forcave kryesore politike cenoi klimën zgjedhore dhe vështirësoi administrimin e të gjithë procesit zgjedhor.” (zgjedhjet parlamentare të 23 qershorit 2013)
