Kënga thotë “përmbi Tepelenë…e lenë moj….” dedikuar çupës iks të qytetit, një romancë popullore e fiksuar në memorien e brezave, por ekziston një “nën Tepelenë”, jo këngë por realitet i dikurshë, i trishtë, që së shpejti pritet të jetë një ndër monumentet unike të të dëshmisë së krimeve të komunizmit. Bëhet fjalë për një “Auzhvic” shqiptar që ka ekzistuar në këmbët e këtij qyteti, në vitet e para të pasçlirimit, në kazermat e lëna nga italianët, e ku kanë vuajtur apo lënë kockat me dhjetra të dënuar nga regjimi, mes tyre dhe dhjetra fëmijë, që në fillesat e tij.
Për këtë qëllim, e vizituan këtë qytet së fundi, si dhe vendin kur dikur ngrihej ky kamp, i vetmi me këtë status, pra “përqëndrimi”, një përfaqësi e Autoritetit të Informimit të Dosjeve të Sigurimit të Shtetit.
Simon Mirakaj, një personazh i njohur i persekucionit komunist, kujton fëmijërinë e tij në këtë kamp, duke dëshmuar ndodhi makabre:
“Kishte gra të cilat dilnin të lanin rrobat në kazan dhe qëllonte që zjarri i ndezur aty të shpërthente ndonjë minë, dhe në shumtën e herëve vriste jo vetëm gratë por dhe fëmijët që mund të gjendeshin rrethe rrotull. Më kujtohet sesi ne laheshim të gjithë në palcë të dimrit jashtë, apo kur ushqeheshim për një kohë të gjatë me manafera apo gorica “, kujton pra me dhimbje Miraka.
Tek memoriali i ngritur vetëm dy vite më parë nga familjarët e viktimave, drejtoresha e AIDSSH-ës, znj. Gentiana Sula, rrëfen ditën kur ajo solli këtu ata njerëz që kujtimet e tyre të së shkuarës i lidhnin me këtë vend, duke e lidhur këtë me projektin e realizimit të një muze për këtë “Aushvic”, ende të panjohur për shumë shqiptarë.
“Ky projekt që ne kemi menduar të zhvillojmë këtu, ka për të qenë jo vetëm një vend pelegrinazhi për familjarët por dhe një kujtesë e fortë historike për çdo vizitor, i cili do të përjetojë dozat e emocionit tronditës, për të kuptuar dhe dhënë mesazhin që mizori të tilla nuk duhet të përsëriten kurrë. Këtu humbën jetën rreth 300 fëmijë të pafajshëm, që as sot su dihet varri”, thotë znj. Sula, e cila thotë se në kujtim të tyre do të mbillen 300 fidanë.
Arkitekti i projektit të muzeut të “Aushvicit” të Tepelenës është z. Gjon Radovani, zëvëndësministër i Kulturës, një njeri me eksperiencë ndërkombëtare në projektimin e institucioneve të memories. /tesheshi.com/
