Shumë artikuj nga koha e nacionalsocializmit mund të gjenden në tregjet e mallrave të përdorura dhe në portalet e shitjeve online. Se si mund të trajtohen këto objekte, tregohet nga Muzeu Historik i Austrisë.
“Kryqi i hekurt” i vitit 1939 shitet për 1200 euro, një unazë argjendi SS për 300 euro dhe një fjongo me mëngët me mbishkrimin “Grossdeutschland” (Gjermania e Madhe) për 1100 euro. Në faqen e një shtëpie ankandesh gjenden relike të ndryshme nga viti 1933 deri në vitin 1945. Artikujt e kohës së “Rajhut të Tretë” janë në një seksion të veçantë në mënyrë që blerësi i interesuar të gjejë drejtpërdrejt një ofertë të larmishme, shkruan Deutsche Welle. .
“Në Gjermani, sipas nenit 86 të Kodit Penal, është e ndaluar të shpërndahen, prodhohen, tregtohen apo vihen në dispozicion të mediave propagandistike publike të organizatave që janë kundër rendit kushtetues (gjerman)”, tha Michael Terhaag, avokat dhe IT. ekspert.
Organizata të tilla përfshijnë organizata të majta dhe të djathta ekstremiste dhe terroriste të ndaluara nga Gjykata Kushtetuese Federale. Gjithashtu, janë të ndaluara mjetet propagandistike “të cilat, duke pasur parasysh përmbajtjen e tyre, synojnë të vazhdojnë synimet e një ish-organizate nacionalsocialiste”.
Shitja e adhurimeve naziste nuk është gjithmonë e dënueshme
Pra, a është e dënueshme shitja e këtyre artikujve? Jo gjithmonë. Në rastin e mbetjeve të së kaluarës me një svastikë dhe shenja të tjera naziste, shitja në parim lejohet. Posedimi i sendeve të tilla nuk është gjithashtu i dënueshëm.
“Nëse gjyshja ka ende një botim të vjetër të “Mein Kampf” në raft, ajo nuk po kryen një krim. Por nëse gjyshja ka ende 20 libra të tillë në bodrum dhe vendos një reklamë shitjesh në eBay, mund të dënohet në rrethana të caktuara”, thotë avokati Michael Terhaag. Sepse, “shpërndarja, prodhimi, importi dhe eksporti si dhe ruajtja me qëllim të shpërndarjes, konkretiisht vënies në dispozicion të materialit propagandues për bartësit e të dhënave” janë të ndaluara, por jo vetëm posedimi.
Por çka nëse një burrë gjen një shenjë NSDAP (Partia e Punëtorëve Nacional Socialiste Gjermane) në papafingo? Shpejt vendoseni përsëri në kuti dhe ndaloni të merreni me të, e hidhni në plehra, e shisni apo dhuroni në një muze?
Kjo pyetje i shtrohet çdo vizitori nga Muzeu Historik Austriak me ekspozitën e tij aktuale “Hitler entsorgen: vom Keller ins Museum” (Hiqe Hitlerin: nga bodrumi në muze). Duke blerë një biletë, vizitori merr një shënim që përshkruan një objekt të kohës së nacionalsocializmit dhe pyet: “a do ta shkatërronit, do ta shisnit apo do ta ruani këtë objekt?”
Nuk është një vizitë e lehtë në muze, ku mund të ecësh nëpër korridoret e muzeut dhe të vëzhgosh ekspozitat. Njeriu përballet drejtpërdrejt me të kaluarën.
“Ne nuk mund të vendosim për secilin individ se si ne si shoqëri do t’i trajtojmë reliket e asaj kohe (nga viti 1938 deri në 1945). Secili duhet të marrë një vendim për veten e tij. Historia na shqetëson të gjithëve, veçanërisht ajo moderne”, thotë Monica Sommer, drejtoreshë e muzeut, e cila së bashku me Stefan Benedik dhe Laura Langeder përgatitën ekspozitën “Hiq Hitlerin”.
Të hidhet, të shitet apo të kursehet?
Pavarësisht se çfarë vendimi merr një person, pyetjet që lindin mbeten. A do të thotë të mbash sende naziste të promovosh atë regjim? A është hedhja një pranim i turpit dhe represionit? A nuk do të thotë shkatërrimi heqja e provave? Apo është koha e pjekur për të hequr mbetjet e nacionalsocializmit?
Muzeu i Historisë Austriake në Vjenë ka ekspozuar 14 tavolina me sendet adhuruese të nazizmit. “Ne nuk duam që këto objekte të interpretohen si materiale propagandistike. Thjesht i vendosim në tavolina. Nuk ka asnjë mjet tjetër që mund të krijojë atmosferën e atij objekti. Nëse vendos një objekt në një copë kadife, ka kuptim tjetër sesa nëse do ta vendosnim aty në tavolinë në mënyrë lapidare.”
Turp, zemërim apo shtypje?
Devocionalizmat nga koha e nazizmit kanë arritur në Muzeun Historik në mënyra të ndryshme. Ndonjëherë ato thjesht janë dorëzuar në hyrje të muzeut, pa informacione të tjera, herë dërgohen në mënyrë anonime me postë. Por një gjë është e sigurt: muzeu nuk i blen këto sende për të mos e rritur më tej çmimin e tyre. Ato i dhurohen muzeut kryesisht nga individë privatë, por edhe nga institucione. “Shumë nga ata që i dhurojnë duan të distancohen prej tyre. Ne po flasim për motivin e refuzimit të barrës – ndoshta edhe brenda historisë së familjes”, shpjegon Monica Sommer. Por bëhet fjalë edhe për t’i bërë ato lëndë “produktive”, duke i vënë në dispozicion të arsimit demokratik. Një tjetër motiv që përmendet shpesh është parandalimi i përfundimit të këtyre artikujve në treg. “Por është gjithashtu fakt që disa njerëz mendojnë se është e paligjshme të kesh këto sende në shtëpi. Njerëzit kanë frikë se do të kryejnë një vepër penale,” thotë drejtoresha e muzeut Monica Sommer.
Kështu, ekspozita përfshin edhe një karrocë lodër për fëmijë që një ushtar i Wehrmacht-it e kishte nga gjërat e vjedhura pas sulmit në Francë dhe që ua dërgoi vajzave të tij në Gjermani. Ka shumë suvenire të tilla, por shpesh nuk bëhet fjalë për vetë objektet, por për historinë pas tyre.
Një shembull është një mikrofon që Hitleri ka përdorur ndoshta gjatë fjalimit të tij në Linz me rastin e pranimit të Austrisë në Gjermaninë Nacional Socialiste. Deri në vitin 1990, ai mikrofon ishte në tavolinën e drejtorit teknik të studimit krahinor të Radiotelevizionit Austriak (ORF).
“Ne e rishqyrtuam temën me ndihmën e fotografive historike. Ka shumë të ngjarë që ky mikrofon të jetë përdorur në të vërtetë në atë rast. Por për ne nuk ishte vendimtare,” shpjegon Monica Sommer. Ishte interesante që drejtori teknik e mbajti dhe e mësoi atë mikrofon për dekada të tëra, pavarësisht nga sistemet politike.
“Një ditë mikrofoni u hoq nga shërbimi pasi nuk plotësonte më kërkesat teknike, por nuk u shkatërrua, donatori nuk e ka parë të drejtë ta mbante në shtëpi dhe për këtë arsye na e ofroi”.
Përveç objekteve që padyshim e kanë origjinën nga koha e diktaturës naziste, ka edhe nga ato që në pamje të parë nuk njihen si trashëgimi naziste. Siç është rasti me distinktivin në formë luleje që jepej kur dikush dhuronte diçka për bamirësi.
“Ato distinktivë duken të padëmshëm, kur dikush sheh një distinktiv në formën e një trëndafili ose një mullëze,” thotë Sommer. Në realitet, ai sistem u shërbeu nazistëve për të krijuar një komunitet që do të ndiqte ideologjinë e nacionalsocialistëve. “Ka qenë qartësisht e motivuar nga racizmi, sepse vendosej se kur lejohej e kur jo kjo bamirësi. Ndaj u ndihmuan vetëm të ashtuquajturat familje të pastra ariane”, shpjegon Monica Sommer.
Fletëpalosjet që vizitorët marrin me pyetjen se si të trajtohet një objekt i kohës së nacionalsocializmit janë vendosur në një vend të dukshëm dhe janë pjesë e ekspozitës. Zonat e parashikuara për këtë janë tashmë të mbushura, thotë kuratori Stefan Benedik. Një tendencë e caktuar tashmë është e dukshme. Shumica e vizitorëve do të zgjidhnin të ruanin artikujt, për një sërë arsyesh. E gjithë disertacioni i doktoraturës mund të shkruhet vetëm për këtë, thotë Benedik. /tesheshi.com/
