Busti i ish-guvernatorit të kolonisë holandeze në Brazil, themelues i muzeut “Mauritshuis” në Hagë ku ndodhet edhe “Vajza me vath perle”, u hoq nga holli i pritjes. Debati u përhap si flakë kashte duke përfshirë edhe kryeministrin e vendit. E gjitha tregon ndjeshmërinë në rritje në Holandë në lidhje me figurat e përgjakura të së kaluarës kolonialiste.
Në Holandë, ka shpërthyer debati në lidhje me trashëgiminë kolonialiste të vendit, pasi një prej muzeumeve më të famshëm u kritikua ashpër pasi hoqi bustin e themeluesit të vet nga holli i pritjes.
Muzeu Mauritshuis në Hagë, që mban thesaret kombëtare, përfshirë edhe veprën e Vermeer, “Vajza me vath perle” apo “Goldfinch” të Carel Fabritius, tha se vendimi ishte pjesë e një riorganizimi të koleksionit të vet për të reflektuar debatet aktuale në shoqëri, rreth së kaluarës së vendit në tregtinë e skllevërve.
Kushëriri i princit të Oranzhit, konti Johan Maurits van Nassau-Siegen u caktua guvernator i kolonisë holandeze në Brazil në vitin 1636. Ai tregtoi me anije skllevër përgjatë Ganës së sotme në plantacionet e kallamsheqerit dhe ndërtoi Mauritshuis si banesë private duke përdorur pasurinë e vënë nga tregtia e skllevërve.
Kryeministri holandez, Mark Rutte, e përshkroi vendimin e muzeut si “çmendurak” dhe paralajmëroi kundër “gjykimit të së shkuarës së largët me sytë e së tashmes”. Më pas ai i uli tonet e komenteve të veta pasi drejtori i muzeut, Emilie Gordenker, shpjegoi në një intervistë televizive se busti, kopje prej mermeri e skulpturës origjinale, nuk nevojitej më për shkak se Mauritshuis kishte ngritur një galeri kushtuar themeluesit të saj, ku ndodhej edhe busti origjinal.
“E gjitha bëhet për të përmirësuar mënyrën sesi ne e tregojmë historinë kështu që mund të ndajmë gjithë aspektet, pozitivet dhe negativet me vizitorët tanë”, tha Gordenker. “Pasi kjo detyrë të jetë e kryer, nuk ka vërtet nevojë për një kopje që ndodhej midis tualeteve dhe arkës së pagesave”.
Por, deri në këtë shpjegim, debati ishte ndezur në rrethet politike dhe në median sociale, duke reflektuar parehatinë në rritje dhe ndjeshmërinë për trashëgiminë kolonialiste holandeze. Antoinette Laan, deputete e partisë Liberale të kryeministrit, ngriti pyetje në parlament duke kërkuar përgjigje nëse historia po “shtrydhej”. “Ne po imoprtojmë prirjen amerikane për super-ndjeshmëri”, tha ajo.
Debati ka jehonë nga fushata në Shtetet e Bashkuara për të hequr statujat e ushtarëve të Konfederatës nga vendet publike, porn ë Holandë, pak njerëz mendojnë që statujat duhet të hiqen. Disa historian dhe politikanë kanë apeluar për vendosjen e pllakave pranë monumenteve të figurave nga “Epoka e Artë” e vendit, që të reflektojnë të gjitha aspektet e ndikimit të tyre në histori.
Dienke Hondius, historiane në universitetin e Amsterdamit tha se më shumë sesa të hiqen, statujat duhet të “qëndrojnë në këmbë dhe të vendosen në kontekst”. Ajo iu referua fushatës në Barcelonë për të hequr statujën e Kristofor Kolombit për shkak të asociimit të saj me pushtimet imperialiste dhe genocidin.
Partia politike Denk, që mbledh mbështetje nga grupet etnike minoritare, ka apeluar që rrugët, tunelet apo urat të riemërohen dhe t’u hiqen shoqërizimet me “të kaluarën ç’njerëzor koloniale” të Holandës.
Në Amsterdam, një shkollë fillore që ka marrë emrin nga ish-guvernatori i Indive Lindore holandeze, Jan Pieterszoon Coen, njoftoi një javë më herët se kishte vendosur ta hiqte emrin e njeriut të njohur si “Kasapi i Bandas”. “Ne nuk duam të asociohemi me të”, tha drejtorja e shkollës, Sylvia van den Akker. “Ai vrau shumë njerëz”.
Pushtimi nga Coen i ishullit të Bandas në vitin 1621 u shndërrua në një masakër gjatë së cilës 14 mijë nga 15 mijë banorët vendas të ishullit, u vranë. Këshilli komunal në vendlindjen e tij, Hoorn vendosi një pllakatë të re nën statujën e tij pesë vjet më parë, ku njihej historia e tij e përgjakshme.
Vitin e kaluar, qendra e artit bashkëkohor, Witte de With në Roterdam tha se nuk dëshironte më të mbante emrin e nën-admiralit De With, kuturisjet koloniale të të cilit përfshinin edhe djegien e 90 mijë pemëve të karafilit në Ambon për të rritur çmimin e sendeve të luksit.
Këshilli i qytetit të Roterdamit miratoi tetorin e kaluar të zëvendësonte pllakatën shpjeguese pranë statujës së komandantit të marinës, Piet Hein. Hein dhe De With shënohen në historinë holandeze për plaçkitjen e flotës spanjolle të argjendtë në vitin 1628 në zhvillimet e fitores së pavarësisë nga sundimi spanjoll në vitin 1648. Të dy ishin figura të rëndësishme edhe në vendosjen e sundimit kolonial holandez në Inditë Lindore dhe Perëndimore.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
