Rindërtimi i qyteteve e fshatrave të rrënuara nga tërmeti duket se ka një kosto të madhe financiare për Italinë e cila ka pësuar disa herë në këto 50 vjetët e fundit lëkundje të fuqishme që kanë shkaktuar jo vetëm viktima, por edhe dëme të jashtëzakonshme materiale. Nisur nga tërmeti më i fundit në disa qytete të Italisë qendrore, bilanci i të cilave si ai njerëzor ashtu edhe material nuk është ende përfundimtar, mediat italiane kanë përllogaritur sesa i kanë kushtuar ato Italisë.
Sipas një artikulli në “La Repubblica”, në fillim puna për rindërtimin nuk ishte e lehtë, madje as në Friuli. Autoritetet u kishin thënë banorëve pas tragjedisë së 6 majit 1976 se do ta ngrinin në këmbë qytetin me forcat e tyre, duke nisur riparimin e shtëpive të shkatërruara dhe përforcimin e atyre të dëmtuara. Por më pas erdhi lëkundja e 15 shtatorit, e gjithçka ra në tokë nga e para. U deshën dhjetë vjet dhe gati 20 miliardë euro për të risjellë në shtëpitë e tyre tetëdhjetë mijë banorët e shpërngulur dhe për të rehabilituar 137 komunat e goditura nga Orcolat, “përbindëshi nëntokësor i Carnias”.
“Pas një tërmeti, nuk ka rindërtime të lumtura”, komenton Andrea Barocci, ndërsa përgatitet të niset për në zonat e prekura. Inxhinier dhe kontrollor, Barocci është edhe autor i një libri “Rreziku sizmik” ku shpjegon se tërmetet në Itali janë një siguri me të cilën duhet bashkëjetuar. Në më pak se 50 vjet ka pasur shtatë lëkundje të mëdha sizmike që kanë marrë jetën e rreth 5 mijë personave, më shumë se 500 mijë janë shpërngulur dhe janë shpenzuar 121 miliardë euro fonde publike për rindërtimin. Le të themi se bëhet fjalë për një mesatare prej dy miliardë e gjysme eurosh në vit.
Turpi në Belice
E para ishte Belice, lugina siciliane ku Italia dha më të keqen e vetes në ndihmë dhe në rindërtim. Gibellina, Salaparuta, Montevago ishin bërë pluhur, por shteti i la për gati dy vjet banorët në tenda, së bashku me autoritetet e tyre, për të nisur një process të keq ndërtimi dhe me shtëpi të gjitha njëlloj. Edhe protesta e Danilo Dolci, “Gandit” të Sicilisë shkoi më kot. Ai thërriste “burokracia vret më shumë se tërmeti”. 40 vjet më parë kishte ende 47 mijë të pastrehë, ndërsa barrakat e fundit u hoqën nga zona në vitin 2006.
Në kontrast me këtë rast, Friuli ishte krejtësisht një tjetër histori. Jemi ende në vitet e luftës së ftohtë, kryeministri Aldo Moro nuk mund ta linte pa ndihmë territorin ushtarakisht më të ekspozuar ndaj sulmeve të mundshme nga lindja. Që me 7 maj, një ditë pas tërmetit që la 1 mijë të vdekur, ishte emëruar drejtuesi i punimeve. Ai kishte vendosur objektivat: risistemimi sa më i shpejtë i popullsisë dhe rindërtimi ashtu siç ishte më parë.
Fillimisht fabrikat, për të garantuar punën, më pas shtëpitë dhe në fund kishat. Nga ajo kohë Italia mban mend masat e ndërmarra nga komisari ad hoc i punimeve pas tërmetit: rulotat e sekuestruara në të gjithë Italinë, shtëpi të shpronësuara, komuna të tëra që bëhen vepra publike.
Nisin protestat dhe denoncimet e atyre që kishin një apartament dhe iu kthehet vetëm një dhomë. Por nga ana tjetër, vendi rilind. Edhe pallatet rindërtohen duke vendosur gurët e saktë në vendet e tyre. Dhjetëmijë gurë u vendosën vetëm për Duomon e Vencones, që mbaroi gati 20 vjet më pas.
Në fund të viteve ’80, të prekurit e fundit nga tërmeti lanë parafabrikatet dhe u kthyen në shtëpi. Ky ishte modeli Friuli, ndoshta shembulli i vetëm pozitiv rindërtimi në Itali, që nuk ka lënë pas mësime për fat të keq.
Vetëm 4 vjet më vonë, ia mbërrin tërmeti në Irpinia, kryefjala e të gjitha dështimeve të shtetit dhe të ashtuquajturave autoritete lokale. Vlerësimi i parë I dëmeve në vitin 1981 shkoi në 8 miliardë lireta, por në fund llogaritja e përgjithshme do t’I tejkalonte 50 miliardë eurot. Çdo herë që italianët mbushin makinën me benzinë, ata paguajnë 4 cent për litër pikërisht për rindërtimin e Irpinias, një plagë që në ndërkohë është zgjeruar nga 99 komuna të deklaruara të nesërmen e tërmetit në 643 të rindërtuara nga qeveria e Analdo Forlanit, e në fund fare 687 të tilla:
Ende dhe sot lagjet Penniniello dhe Quadrilatero ku ndodhen burgjet dhe
Torre Annunziata, bastione të Kamorrrës, presin ende rindërtimin. Fondet e shtetit kanë përfunduar gjetkë.
As mirë e as keq
Për rindërtimin e Umbria e Marche nuk mund të flasësh as mirë e as keq, por puna për restaurimin e bazilikës së AssisiT dhe riparimi i vendeve historike kanë brenda pak mrekulli.
Asgjë të shenjtë, në të vërtetë, nuk ka menaxhimin e situatës pas tërmetit në Abruzzo, shënuar nga të qeshurat e autoriteteve lokale me idenë e mbërritjes së fondeve.
“Do të ndërtojmë në gjashtë muaj e nuk do spekulojmë e as do biem viktima të mafias”, premtoi Berlusconi. Por, ideja e tij e “qyteteve të reja”, vende të plastikës ku të mblidheshin të mbetur e pastrehë, rezultoi të ishte një autgol. Shtatë vjet pas tragjedisë, me mijëra persona jetojnë në komplekse anti-sizmikë ose në module të banueshme të përkohshme.
L’Aquila nuk është zgjidhur kurrë, emergjenca nuk ka marrë fund asnjëherë.
Madje, as tërmeti në fushat padaneze emiljane është një shembull rindërtimi të shpejtë: në katër vjet vetëm pak janë aktivitetet që kanë rinisur punën. Tashmë, për qendrën e Italisë që u godit së fundmi, nuk ka asnjë model fitues për të ndjekur. Rruga e vetme është ajo e parandalimit të vërtetë strukturor, me rishikimin e të gjitha ndërtesave në rrezik. Por për këtë mund të flitej në një Itali tjetër…
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
