Kur bletët ushqehen me polenin e luleve të shkurreve të rododendronit, rezultati është mjalti që mund të konsiderohet si një “grusht” halucinativ. Përdorimet e sotme nuk janë asgjë krahasuar me përdorimin si mjet lufte ndërsa ushtritë greke e romake marshonin përmes Turqisë së sotme.
Quhet mjalti i çmendur, dhe ka një shije pak më të hidhur sesa i zakonshmi dhe ngjyrë pak më të kuqërremtë. Kur bletët qëllojnë të ushqehen në ato pak lloje shkurresh rododendroni nëpër male që përmbajnë grajanotoksin, mjalti mund të shkaktojë edhe reagime të forta psikike tek kafshët dhe njerëzit. Në varësi të sasisë që konsumon një person, pasojat mund të variojnë nga halucinacionet dhe rrahje të ngadalta të zemrës e deri tek paraliza e përkohshme dhe humbja e vetëdijes.
Në kohët moderne, nuk rezulton e regjistruar asnjë vdekje nga konsumimi i mjaltit të çmendur. Por, ndërsa rododendronët lulëzojnë në lartësi të mëdha, e ndërsa bletët ngrenë zgjojet e tyre në shkëmbinj të thepisur, mbledhja e mjaltit mund të jetë më e rrezikshme sesa ngrënia e tij. Në Nepal, gjuetarët e mjaltit bëjnë ngjitje vertikale tepër të rrezikshme, ndërkohë që durojnë thumbat pa fund të bletëve, për të mbledhur mjaltë të çmendur. Çmimi i tij është i lartë.
Por konsumimi i mjaltit mund të kthehet edhe në një ndërmarrje të pakëndshme. Një nga rrëfimet më të hershme për mjaltin e çmendur që vjen nga Ksenofoni i Athinës, student i Sokratit, përshkruan një grup ushtarësh grekë në vitin 401 para erës sonë, që kalonin përmes Turqisë. Pasi hëngrën mjaltë të vjedhur nga zgjojet përgjatë rrugës, ata patën të vjella, diarre, u ç’orientuan dhe nuk mund të qëndronin më në këmbë. Por, në konstatimin e Vaughn Bryant, ekspert mjalti dhe profesor i antropologjisë, ata duhet ta kenë marrë veten një ditë më pas. (Konsumatorët e ditëve tona përshkruajnë të njëjtat efekte nga konsumimi i një sasie të madhe mjalti të çmendur). Në vitin 69 para erës sonë, rezulton që ushtria e Pompeit të Madh të ketë rënë viktimë e një “kurthi prej mjalti” në të njëjtin rajon. Forcat lokale vendosën mjalt përgjatë rrugës së marshimit të ushtrisë dhe më pas masakruan ushtrinë e intoksikuar.
Mjalti i çmendur ka përdorime edhe jo kulinare. Turqia dhe Nepali, epiqendrat e prodhimit të mjaltit të çmendur, e kanë kultivuar tradicionalisht mjaltin për përdorim mjekësor. Sot, ai thuhet se lehtëson hipertensionin, duke shkarkuar valë energjie, dhe duke qenë një zëvendësues i ëmbël për viagrën. Si rezultat, mjalti i çmendur renditet ndër mjaltërat më të shtrenjtë në botë. Shitet deri në 60 -80 dollarë për gjysmë kilogrami në tregjet e zeza të disa vendeve aziatike, disa prej të cilave kanë edhe ligje shumë të rrepta kundër drogës.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
