Nxjerrja e linjitit – apo qymyrit me ngjyrë të kafenjtë – në Greqi është një industri gjigande. Së bashku me Gjermaninë dhe Poloninë, Greqia hyn në treshen që nxjerrin më më shumë se një të tretën e prodhimit të qymyrit në botë. Por, për banorët e fshatrave në zonat e minierave në Maqedoninë Perëndimore, ka shumë ndikim në jetët e tyre, që nga detyrimi për t’u zhvendosur e deri tek problemet shëndetësore. Fotografitë dhe puna kërkimore e Ana Pantelia, të botuara në gazetën “The Guardian” ilustrojnë disa nga aspektet e tmerrshme të industrisë së qymyrit.
Pluhuri i dendur që qëndron pezull në atmosferë e bën të vështirë të dallosh diellin mbi Ptolemaida, qytet rreth 500 kilometra në veri-perëndim të Athinës në rajonin e Maqedonisë Perëndimore, i njohur për minierat e qymyrit ngjyrë kafe dhe stacionet energjetike.
Kostas punon si roje për Korporatën shtetërore të energjisë publike (PPC) ashtu si ka bërë edhe i ati përpara tij. “Babai im vdiq nga kanceri kur unë isha 12 vjeç”, thotë ai. “Katër burra të tjerë nga turni i tij humbën jetën nga kanceri”.
Pavarësisht rregullave strikte të Bashkimit Europian për qymyrin dhe rënies së fitimeve nga kjo industri, Greqia ka investuar 1.3 miliardë euro në ndërtimin e dy uzinave të reja në zonë. Miniera e zezë e pafundme shtrihet në një sipërfaqe prej 625 milje katrorë.
Peizazhi post-apokaliptik në Ptolemaida përbëhet nga miniera e zezë që shtrihet gjerësisht dhe nga disa fshatra të braktisur. Ptolemaida është miniera më e madhe në Ballkan dhe raportohet se llogaritet për gati 30 për qind të prodhimit të elektricitetit në vend.
Greqia, së bashku me Gjermaninë, Poloninë dhe republikën Çeke nxjerrin mbi një të tretën e prodhimit të qymyrit në botë. Sidoqoftë, qymyri është mes burimeve më të këqija të ndotësve toksikë të ajrit në shkallë globale. Vetëm në vitin 2012, Organizata Botërore e Shëndetësisë raportoi që 7 milionë njerëz vdiqën si rezultat i ekspozimit ndaj ajrit të ndotur. Në Europë, çdo vdekje që vjen prej ajrit të ndotur vlerësohet se ndodh 11 vjet para kohe.
Sipas raportit të Greenpeace, “Vrasësit e heshtur”, nxjerrja dhe përdorimi i qymyrit shkakton më shumë se 1200 vdekje të parakohshme në Greqi.
Kostas është një prej punonjësve më të rinj në PPC. Çdo ditë ai duhet të pastrojë pluhurin dhe hirin që del nga miniera për të mbajtur në funksionim prodhimin e elektricitetit. Sytë e Kostas janë bërë të kuq nga pluhuri.
Në një letër për ministrinë greke të Shëndetësisë, autoriteti rajonal i shëndetësisë shkruan se shtatë nga 10 vdekje në Ptolemaida janë të lidhura me kancerin ose me sëmundje të mpiksjes së gjakut (goditje cerebrale, apo emboli në mushkëri). Rastet e kancerit janë rritur me 16 për qind që prej vitit 1950 dhe ky numër, aktualisht, qëndron në nivelin 30.5 për qind. Pritshmëria për jetëgjatësinë në rajon bie vazhdimisht.
Shpërthimet e kontrolluara janë të zakonshme në zonë në mënyrë që të depërtohet në masat e forta të gurit në sipërfaqe që të mund të merret qymyri poshtë tyre.
Pronarët e minierës, PPC dhe partnerët e saj kanë krijuar 10 mijë vende pune në Maqedoninë perëndimore, ku papunësia gjatë krizës financiare ishte më e larta në Greqi. Për më shumë se 60 vjet, komuniteti lokal është angazhuar në industrinë e prodhimit të energjisë. Privatizimi i PPC si pjesë e marrëveshjes së shpëtimit të Greqisë, ashtu si dhe program i reduktimit të qymyrit nga BE, kanë bërë që komuniteti të bjerë në rrënim ekonomik dhe pa rrugëzgjidhje. Shumë prej tyre, ashtu si Kostas, sakrifikojnë shëndetin e tyre për vetëm 680 euro në muaj ndërsa të tjerë kanë lënë tokat dhe shtëpitë që ishin përfshirë mes minierave gjithnjë e në zgjerim. Që prej vitit 1976, më shumë se 4 mijë banorë nga pesë fshatra mbi rezervat e qymyrit, janë zhvendosur tërësisht.
Shtëpi gjysmë të rrënuara, ndonjë qen i uritur aty këtu, kisha të lëna pasdore. Ky është Mavropigi, fshati i braktisur në së fundmi, gati për t’u shkatërruar nga zgjerimi i minierës për nxjerrjen e qymyrit poshtë tij.
Aristokratis dhe gruaja e tij janë dy prej 10 banorëve të fundit në Mavropigi. Madje, edhe pse PPc zyrtarisht i kanë risistemuar banorët e Mavropigi, disa prej tyre jetojnë ende në fshatin që tani qëndron vetëm pak hapa larg nga miniera dhe nuk ka më ujë të pijshëm.
“Kam gruan dhe qentë e mi këtu. Nuk dua të jetoj asgjëkundi tjetër, kjo është shtëpia ime”, thotë ai.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
