Fytyra e Stambollit ka ndryshuar me shpejtësi gjatë viteve pasi rrokaqiejt e rinj të lartë kanë dalë dhe ura të mëdha kanë lidhur metropolin që përfshin dy kontinente.
Që nga viti 2019, Xhamia e Madhe Camlica, e cila shtrihet mbi 57,500 metra katrorë, ka gjashtë minare dhe një kube të lartë qendrore, është ndërtesa më e dukshme në anën e Anadollit të kryeqytetit kulturor turk.
E vendosur në kodrën nga e cila mori emrin, xhamia tashmë më e madhe në Turqi hapi dyert për publikun më 7 mars 2019, si një vend kulti, si simbol i krenarisë shtetërore dhe identitetit kombëtar turk.
Që nga themelimi i Republikës nga Mustafa Kemal Ataturku në vitin 1923, nacionalizmi turk është përcaktuar kryesisht nga simbolet laike që shkëputen nga feja dhe e kaluara osmane e vendit.
Ataturku ndaloi fesin dhe çallmën, dy forma të mbulesës së kokës mashkullore osmane, dhe më vonë ndaloi shaminë në institucionet shtetërore.
Ai gjithashtu e transformoi gjuhën turke nga arabishtja në alfabetin latin, e zhvendosi kryeqytetin nga epiqendra osmane e Kostandinopojës, Stambolli i sotëm, në Ankaranë e sapothemeluar dhe i zëvendësoi gjykatat fetare me një sistem ligjor të frymëzuar nga evropianët.
Megjithëse Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) në pushtet, e cila erdhi në pushtet 20 vjet më parë, përmbysi “ndalimin e shamive”, simbolet fetare mbetën të dallueshme nga shteti laik turk.
Megjithatë, xhamia Camlica pasqyron, ndërsa presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan ka kërkuar të sfidojë, narrativën laike të nacionalizmit turk, duke u përpjekur të lidh krenarinë kombëtare me të kaluarën osmane dhe trashëgiminë islame.
“Qëllimi kryesor i Revolucionit Turk të vitit 1923 ishte krijimi i një kombi dhe identiteti të ri kombëtar duke luftuar kundër të vjetrës”, thotë sociologu turk Ferhat Kentel.
Për ta bërë këtë, Kemalistët ndërprenë lidhjet me kohën osmane.
“E njëjta gjë vlen edhe për AKP-në. Ajo përdori simbolikën fetare dhe osmane, si xhamia Camlica, por veçanërisht xhamia e Hagia Sophia, për të prishur lidhjet me regjimin kemalist”, shtoi ai.
Simbolika e fortë
Hayriye Gul, një nga dy arkitektët pas projektimit të kompleksit, tha për Al Jazeera-n se ndërtesa synon të kontribuojë në horizontin e Stambollit në një mënyrë moderne dhe praktike, duke pasqyruar arkitekturën tradicionale turko-islame.
“Është një version modern i një xhamie tradicionale, e cila përfshinte një medrese (shkollë) dhe një hamam (banjo publike). Për të plotësuar nevojat e sotme ka një sallë konferencash, një parking dhe një bibliotekë”, thotë Gul.
Për Gul dhe bashkë-arkitekten e saj Bahar Mizrak, ndërtesa ngjall gjithashtu një ndjenjë krenarie kombëtare.
“Si qytetarë dhe arkitektë turq, ne jemi krenarë që jemi pjesë e ndërtimit të një xhamie të tillë monumentale gjatë epokës republikane”, tha Mizrak.
I projektuar si pasardhës i xhamive të epokës osmane, kompleksi u frymëzua nga puna e arkitektit kryesor të perandorisë, Mimar Sinan, i cili ndërtoi xhaminë e famshme Suleymaniye në Stamboll, mes 300 ndërtesave të tjera.
Xhamia Camlica përfshin një sallë lutjesh, e cila mund të strehojë rreth 60,000 njerëz, një muze, galeri, punëtori arti, një bibliotekë dhe një sallë konferencash dhe ka shumë simbole që lidhin historinë turke dhe osmane me identitetin kombëtar.
E parë nga kudo në qendër të qytetit, kupola kryesore e xhamisë është 72 metra e lartë dhe përfaqëson 72 grupet etnike në Turqi, dhe me një hapësirë prej 34 metrash përfaqëson targën e qytetit të Stambollit.
Katër minaret janë 107.1 metra të larta, që shënojnë Fitoren e Manzikertit në 1071, në të cilën turqit selxhukë, të udhëhequr nga mbreti Alp Arslan, mundën një ushtri perandorake bizantine që thuhej se ishte dyfishi i tyre.
Brenda kupolës janë vizatuar artistikisht 16 emrat që i atribuohen Zotit në Islam për të treguar 16 perandoritë e mëdha turke përpara krijimit të Republikës moderne.
Numri 16 gjendet gjithashtu në vulën presidenciale turke, me një diell të madh 16 cepash të rrethuar nga 16 yje me pesë cepa, që simbolizojnë Republikën e Turqisë dhe 16 perandoritë e mëdha.
I lidhur me simbole të shumta fetare, kompleksi ka pesë kupola më të vogla, që përfaqësojnë pesë shtyllat e Islamit dhe tetë dyer monumentale, që përfaqësojnë tetë portat e parajsës, sipas besimit mysliman.
Xhamia Camlica është bërë një ndalesë e rëndësishme për turistët dhe vendasit që vizitojnë pallatet dhe xhamitë osmane, dhe shumë e shohin atë si një sukses për Erdoganin dhe partinë e tij.
“Xhamia Camlica është një burim krenarie kombëtare dhe politike. Ajo përfaqëson praninë e Islamit në botën moderne dhe simbolizon fuqinë politike të AKP-së”, thotë Mustafa, një llogaritar 39-vjeçar që vizitoi xhaminë.
“Ndërsa vlerat e Republikës ishin laike dhe kryesisht të refuzuara nga sektorët konservatorë të vendit, AKP-ja arriti t’i ruante ato koncepte duke u bërë thirrje një segmenti më të madh të shoqërisë,” shtoi ai.
Një tjetër vizitor i xhamisë, 37-vjeçari Suhejb, pajtohet: “AKP-ja e ka afruar shtetin me njerëzit. Xhamia Camlica konsiderohet simbol i këtij transformimi”.
Ashtu si vizitorët e xhamisë, ish-deputeti i AKP-së, Iffet Pollat i tha Al Jazeera-s se xhamia Camlica “është një përshëndetje për Republikën Turke, trashëgiminë osmane dhe paraardhësit tanë myslimanë, të gjitha në një. Është kryevepra e Republikës së Turqisë nën Erdoganin”. /tesheshi.com/
