Nga Ermir Hoxha
Ka arsye përse elementi katolik në Shqipëri identifikohet me veriun e vendit; jo vetëm për shkak të aksentit në ligjërimin e tyre, që nganjëherë ngjan hem si vetëm krahinor e nganjëherë si krahinor e liturgjik bashkë.
Por dhe gjeografikisht, ata janë të përqëndruar në veri. Në jug, mund të hasësh vetëm ndonjë “mbeturinë” diku në ndonjë mbiemër, që shpjegimin e kanë tek zhvendosjet vertikale për shkak të gjakmarrjes.
Zona e bregdetit, deri dhe Himara, ka jo pak gjurmë identitare të elementit katolik të zbritur poshtë këtu e ndoca qindra vjet më parë, “Gjin” apo “Gjon”, shfaqur pikërisht në mbiemra. Por deri këtu.
Jugut i ka munguar një një komunitet i mirëfilltë katolik, duke qenë i mbisunduar vetëm nga ai mysliman dhe ortodoks. Por tranzicioni, me lëvizjet e mëdha demografike të tipit “për një jetë më të mirë”, bëri që dhe jugu të ketë sot një komunitet katolik.
Eshtë pikërisht ai Shëndëllisë, fshatit të ndërtuar në një kodër të butë, që në fakt quhet Shën Ilia, sipas emrit të kishës së vjetër që ka na majë. Ndodhet tutje kanalit të Vivarit, pak metra në vijë ajrore nga Parku i Butrinit, ish-pjesë e komunës së Xarës.
Më 13 janar, Kol Haxhiaj, bën plot 20 vjet që mbërriti aty i ardhur nga Perlati i Mirditës. Gjeti katër familje të strukura në një ish-stallë kooperative të Vrinës. Ai të thotë se erdhi i orientuar nga dikush aty, e jo ashtu ku ta zinte këmba.
Përgjithësisht, kanë qenë emigrantët ata që e kishin pikasur kodrën e vetmuar, vetëm me një kishë në majë të saj, për të krijuar aty më pas jetën e re, me shtëpi e katandi. Kështu pra, vit pas viti, Shën Ilia u popullua përgjithësisht prej mirditorësh, për t’u shndërruar një ditë në Shëndëlli.
Sot, janë afro 130 familje katolike aty, gati 80 për qind e fshatit, pasi pjesa tjetër janë po të ardhur nga veriu, por myslimanë. Siç është dhe Ali Pana prej Dibre, të cilin Kola e ka gjet aty, ndër katër familjet e para, kur ka zbrit prej Mirdite.
Sigurisht që aty është më bukur. Është vendi i diellit, me më shumë ditë të tilla përgjatë vitit, që ndoshta në katundet e thella të malësisë as që i kanë gëzuar njajto lloj rrezesh në dimër. Por ama vetëm kaq, sepse ai është një fshat pa letra.
Kola thotë se ata për këtë shtet as që ekzitojnë, as që do ta dijë kush se janë apo nuk janë gjallë. Edhe dritat ua ka sjellë Karitasi. Ndërsa një bashkëfshatar i tij, të thotë se ekziston dhe ndonjë inat, urrejtje tipike anti-maloke rretheqark, për t’i lënë ashtu, të braktisur e pa përkrahje, derisa siç dyshon ai, të funksionojë strategjia e nxirrosjes së jetës, për të ikur vetë më pas.
Por ama, ai tregohet i sinqertë kur thotë se po t’u kishin ardhur jugorë në Mirditë, vetë ata nuk do ishin dhe aq mikëpritës. Gjithsesi, veç problemeve të zakonshme sociale, pa punë, pa tokë, të palegalizuar, nuk është se ja kalojnë keq.
Po ashtu dhe me njëri-tjetrin. Ditët e shumta me diell, si dhe jeta pranë detit e liqenit e jo në gryka të frikshme malesh, e kanë efektin e tyre dhe në paqen e përgjithshme.
Tashmë ata kanë dhe kishën e tyre, një ndërtese përdhese e sajuar, por që i rri mbi kokë “shoqja” e saj ortodokse e Shën Ilias. Ndihen mirë dhe me këtë. Madje, e kanë me qejf të të tregojnë për “pleqërinë” (lashtësinë) e Shën Ilias, më shumë se për “rininë” e kishës së tyre.
Kështu ndodh kur jeta ka shumë ditë me diell. Siç në jug, në fushat e pllajat e Vrinës. /tesheshi.com/
