Martin Berishaj, profesor në Fakultetin e Shkencave Politike në Universitetin e Prishtinës, beson se përpjekjet për të rishkruar kufijtë e jashtëm të shteteve në Ballkanin Perëndimor do të mbeten vetëm një përpjekje e dështuar, pavarësisht zhurmës së përkrahësve të këtyre ideve.
Ai thotë se mjafton të shikohet se sa gjak u derdh gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë në vitet 1990 dhe kufijtë e jashtëm të shtetit të dikurshëm nuk janë lëvizur asnjë milimetër.
Në Ballkanin Perëndimor, kufijtë janë ende burim tensioni. Por teza juaj që përmendni shpesh është se kufiri duhet të jetë një kanal komunikimi, jo burim problemesh. Mund ta shpjegoni këtë?
Ekspansionizmi është në vetvete është një burim tensioni, jo një kufi si i tillë. Perceptimi i kufirit si një instrument i zgjerimit politik frikëson ata që duan të frikësojnë të tjerët. Sjellja nervoze e elitave politike që frikësojnë me ndryshimin e kufijve njihet lehtësisht si dështim i tyre në politikën e brendshme, ndaj duan të largojnë vëmendjen te kufijtë e jashtëm. Një kufi i njohur ndërkombëtarisht është një kanal komunikimi që sot nuk ka të njëjtin kuptim si dikur, kur kufiri konsiderohej një “perde e hekurt”, me shtetin që konsiderohej i qëndrueshëm vetëm në kontrollin e njëanshëm të atij kufiri. Kufiri sot është komunikim i dyanshëm dhe mundësi shkëmbimi nga idetë te njerëzit dhe mallrat.
Bashkimi Evropian hoqi kufijtë dhe u bë një gjigant ekonomik. Sa ka kontribuar heqja e kufijve ndërshtetëror në rritjen ekonomike të BE-së? Sigurisht, kur them se nuk ka kufij brenda BE -së, kam parasysh zonën Shengen …
Më mirë do të thoja që Unioni ka arritur t’i trajtojë kufijtë si të padukshëm, ose thënë ndryshe, t’i neutralizojë. Kufijtë ndërshtetërorë nuk janë hequr, ende ekzistojnë, sepse me hyrjen në BE, shteti nuk e heq sovranitetin e tij, por brenda atij komuniteti, e kam fjalën për zonën Shengen, ka arritur të harmonizojë sistemin e vlerave të përbashkëta; siguria dhe rendi juridik. Prandaj, kontrolli i zonës Shengen duhet parë në radhë të parë si një përputhshmëri sistematike e asaj pjese të BE-së dhe si një “antemural” me një pjesë tjetër të Evropës që ende nuk ka arritur të harmonizojë sigurinë dhe ligjin me këto parametra të “evropianizmit” të sistemit të vlerave.
Si e shihni atëherë nismën e Ballkanit të Hapur?
Operacionalizimi i termave Ballkani Perëndimor, “botë serbe” dhe “Ballkan i hapur” është një përpjekje serbe për të zëvendësuar emrin e projektit politik “Serbia e Madhe”. Miroslav Krlezha dikur deklaroi se Ballkani nuk është një koncept gjeografik por një gjendje shpirtërore. Dhe nëse i kthehemi konceptit “Ballkani i Hapur”, më kujton vitin 1919, kur Serbisë iu dha mundësia të ishte “xhandar ballkanik”, të cilin e realizoi me shumë sukses deri në vitin 1991. Pastaj ajo luftoi për të forcuar kufijtë perëndimorë të “Serbisë së Madhe” nga Karlobagu, Karllovaci në Virovitica, dhe tani, pas dështimit të projektit, “tërheq” vija të tjera – nga Banja Luka në Trebinje, deri në Tivat dhe në verilindje, në Mitrovicë në Kosovë.
Ideja e “Mini Shengen” nuk zgjati shumë, për t’u riemëruar në “Ballkan i hapur”. Me të cilën Serbia dëshiron ta ndryshojë statusin e Kosovës nga subjekt juridik ndërkombëtar në territor. Natyrisht, ata nuk do të kenë sukses, sepse ne në Kosovë, përveç Malit të Zi dhe Bosnje , e kemi eliminuar këtë ide. Atëherë pyetja është pse qeveria në Tiranë ra dakord për diçka të tillë? Edi Rama, i prirur për t’u bërë një lider i shqiptarëve në Ballkan, ndonjëherë harron se Kosova nuk është një copëz mes Serbisë dhe Shqipërisë, por një shtet – subjekt i së drejtës ndërkombëtare.
A është e mundur të ruhet identiteti kombëtar, apo sovraniteti shtetëror pa kufij?
Eshtë e pamundur të ndryshosh identitetin kombëtar sido që t’i përshtatet dikujt. Natyrisht, sovraniteti shtetëror nuk i transferohet një organizate tjetër, në shembullin e BE-së, por ruhen të gjitha prerogativat e shtetit si subjekt i së drejtës ndërkombëtare. Shtetet, jo kombet, integrohen në BE. Natyrisht, parakusht për integrim është përcaktimi i shtrirjes së sovranitetit shtetëror, pra ku është kufiri, si mbështjellës tradicional i sovranitetit të tij, dhe numri i banorëve, përkatësisht qytetarëve, që përbëjnë substancën shtetërore. Ky fakt është një “lak në qafë” e Serbisë për anëtarësimin e saj në BE, në raport me Kosovën dhe njohjen e saj si shtet, dhe së dyti tendenca e “botës serbe”, e cila duhet të copëtohet sa më parë, në mënyrë që për t’u përballur përfundimisht me Serbinë dhe denazifikimin nga projektet e mëdha. /tesheshi.com/
