Kur në gjeografinë politike apo në historinë e një zone të caktuar përmendet termi “zhdukje e shtetit”, përgjithësisht mendohet për fundin e ekzistencës së një subjekti të caktuar politik. Ai nuk nënkupton zhdukjen fizike të territorit të shtetit, por përfundimin e një rendi juridik të caktuar për arsye të caktuara – nga revolucioni i brendshëm.
Një nga tregimet më të famshme për territoret mitike është historia e Atlantidës. Helenët e lashtë besonin se pas portave të Herkulit (Gjibraltar) ekzistonte një vend sipas të cilit oqeani mban emrin edhe sot. Përkundër të gjitha përpjekjeve për të gjetur Atlantidën, nuk pati sukses në këtë, dhe toka, edhe nëse do të ekzistonte, mund të zhdukej vetëm në një “vrull uji” të madh.
Historia historike e “përmbytjes së madhe” përmendet në të gjitha qytetërimet dhe nga aspekti gjeografik bëhej fjalë për shkrirjen e akullit pas epokës së fundit të akullnajave. Ky fenomen bëri që niveli i detit të ngrihej dhe të zhdukeshin vendbanimet bregdetare. Më pas u krijuan Bosfori dhe Dardanelet dhe u bashkuan deti i Zi dhe Mesdheu.
Sot jetojmë në një periudhë ndërglaciale, domethënë midis dy epokave të akullnajave. Pleistoceni (Epoka e Akullnajave) kishte katër akullnaja (Rhys, Mindel, Ginc dhe Wyrm), dhe aktualisht po shkojmë drejt një të reje. Ngrohja globale do të shkaktojë një tepricë të ujit tokësor në det, niveli i kripësisë do të ulet dhe si rezultat do të zhduken disa rryma të ngrohta detare, mbijetesa e të cilave varet nga kripësia e ujit. Me zhdukjen e Rrjedhës së Gjirit, klima e Evropës Perëndimore dhe Veriore do të pësojë një ftohje të madhe.
Maldivet, “viktima” e parë
Zonat e ulëta dhe ato bregdetare kanë problemin më të madh në shkrirjen e akullit. Grupi i ishujve Maldive, i cili ndodhet në Oqeanin Indian, është në rrezik të madh dhe realisht do të jetë “viktima” e parë e shkrirjes së akullit dhe rritjes së nivelit të ujit në oqean. Republika e Maldiveve, një vend prej 300 km2 dhe 380,000 banorë, njihet si një destinacion turistik në jugperëndim të Sri Lankës. Maldivet përbëhen nga 1200 ishuj që janë të grupuar në 26 atole. Nga ky numër, vetëm 200 janë të banuar dhe 80 prej tyre përdoren për turizëm, që është dega kryesore ekonomike atje.
Vendndodhja gjeografike dhe klima tropikale kanë bërë të mundur që këta ishuj të kenë potencial turistik gjatë gjithë vitit. Peizazhet e bukura, vegjetacioni, izolimi natyror, fauna interesante dhe plazhet me rërë janë potenciali i turizmit, por Maldivet gjithashtu kanë një pengesë të rëndësishme. Këta ishuj janë shumë të ulët, ku maja më e lartë është vetëm 2.5 metra. Kjo i bën Maldivet jashtëzakonisht të prekshme ndaj çdo destabilizimi të nivelit të ujit në oqean. Për shkak të kësaj, ata pësuan dëme të mëdha dy dekada më parë kur u zhytën nga një cunami i shkaktuar nga një tërmet në Indonezi. Ai 26 dhjetor 2004 do të mbahet mend si tragjedia më e madhe në historinë moderne të kësaj pjese të botës.
Karakteristika të tilla të relievit dhe zona e ulët janë arsyeja për të menduar për Maldivet si vendin e parë të kërcënuar globalisht që mund të zhduket fjalë për fjalë nga “harta e botës”. Nëse i gjithë akulli në Tokë do të shkrihej, që është një skenar hipotetik, vlerësohet se niveli i ujit do të ngrihej me 67 metra. Aktualisht, shkencëtarët besojnë se ky skenar “Toka pa akull” është i mundur vetëm nëse temperatura mesatare e planetit rritet në 26.7 në vend të 14.4 gradëve aktuale. Supozimi është se kjo mund të ndodhë në rreth 5000 vjet, dhe bota e sotme e gjallë nuk është në rrezik.
Qytetet e rrezikuara në bregdet
Sidoqoftë, shkrirja e akullit po ndodh dhe ka një dinamikë të caktuar. Sot, qytetet bregdetare janë shumë të cenueshme dhe disa qendra portuale do të duhet të ngrenë kalatat dhe portet e tyre. Në njëqind vitet e fundit niveli i ujit është rritur me 1.8 milimetra në vit dhe në shtatë vitet e fundit kjo rritje është intensifikuar në 3.1 milimetra në vit. Vlerësime të ndryshme thonë se në fund të shekullit të 21-të, niveli i ujit mund të rritet me 48 centimetra, dhe sipas disa parashikimeve ekstreme, deri në 88 centimetra.
Kur shikoni lartësinë e Maldiveve, një skenar i tillë do të çonte në një kataklizëm. Më shumë se 80 për qind e ishujve do të zhdukeshin sepse sot janë nën një metër mbi nivelin e detit dhe mbetjet e mundshme do të ishin të pabanueshme. Ndryshimet klimatike do të çojnë në zhdukjen e këtij arkipelagu dhe do t’i bëjnë banorët “refugjatë klimatikë”.
E kaluara njerëzore është plot me migrime që ndodhën për shkak të ndryshimeve klimatike. Një shembull interesant është Sahara, shkretëtira më e madhe me përmasat e Evropës, e cila dikur kishte një klimë normale, lumenj dhe popullsi. Sot është një shkretëtirë me shtretër lumenjsh të thatë dhe një zonë shumë pak të populluar.
Kur bëhet fjalë për Maldivet, migrimi është i domosdoshëm, sepse jeta e banorëve atje është e kërcënuar. Njeriu mund të jetojë në shkretëtirë, por sigurisht jo nën ujë.
Fondet e siguruara për zhvendosje
Republika e Maldiveve, për arsye të përmendura tashmë, krijoi një fond të posaçëm që shërben për mbledhjen e fondeve për zhvendosjen e popullsisë në vende të tjera nëse “atdheu i tyre fundoset”. Ky nuk është rasti i parë që disa ishuj kërkojnë mundësinë për të migruar popullsinë e tyre.
Në vitin 2002, shteti i Tuvalu i kërkoi Australisë ndihmë për të zhvendosur 12,000 njerëz nga ishulli që do të zhdukej për shkak të rritjes së nivelit të ujit. Maldivet gjithashtu donin të zhvendosnin banorët e tyre në Australi, ku destinacionet e mundshme ishin dhe India e Sri Lanka. Për shkak të popullsisë së ulët dhe nevojës për popullsi, Australia, edhe pse më larg, duket si një opsion shumë më i mirë.
Ish-presidenti i Maldiveve, Mohamed Nasheed, paralajmëroi bashkatdhetarët e tij më shumë se një dekadë më parë për rrezikun e mundshëm dhe faktin se ata janë të parët që goditen nga “kriza klimatike” aktuale. Plani i tij ishte të kursente para për të blerë tokë në Indi, Sri Lanka dhe Australinë e largët.
Në vitin 1985, paraardhësi i Nasheed, Abdul Gayoom, paralajmëroi OKB-në për problemet e mundshme që kishte vendi i tij. Përveç frikës nga zhdukja e ishullit, Gayoom paralajmëroi për zhdukjen e ujit të pijshëm. Përkatësisht, hyrja e ujit të kripur në shtresat e poshtme të ishujve rrezikon ujin e pijshëm tokësor dhe lë ishuj të shumtë pa burime natyrore jetike. Ministrja e Mjedisit të Maldiveve, Shauna Aminath, deklaroi disa vite më parë se të gjithë ishujt kanë mbetur pa ujë të pijshëm. Sot, Maldivet varen nga makineritë e shtrenjta të shkripëzimit të ujit.
Presidenti aktual i Maldiveve, Mohamed Muizzu, ka ide të ndryshme. Ky inxhinier civil ka dëshirë të ndërtojë mure që do të shërbenin si mbrojtje ndaj valëve të mundshme në formën e një cunami, por edhe kundër një rritje dytësore të nivelit të ujit. Kryeqyteti i Maldive, Male, i cili ka një dendësi të popullsisë deri në 65,000 banorë për km2, tashmë është i rrethuar nga një mur. Muizzu beson se ky mur duhet të zgjerohet dhe të ndërtohen të reja në vende të tjera. Në kohët moderne, ka edhe projekte digash që kanë rritur masën e ishullit me 10 për qind në periudhën e kaluar. Politika e sotme është një përpjekje për mbrojtje, por pyetja është se sa do të jetë e suksesshme kur niveli i ujit të rritet më tej.
Probleme mjedisore
Një problem i veçantë i aktiviteteve të tilla është ekologjia. Kështu, në ishullin Kulhudhuffushi, mbi 70 për qind e pemëve të mangrove u varrosën nga diga, dhe në Addu Atoll, ku ndodhet Addu City, vendbanimi i dytë më i madh në Maldive, zonat korale u dëmtuan rëndë.
Punimet e ndërtimit i shkaktojnë gjithmonë probleme natyrës dhe biodiversiteti aty është shumë specifik. Ambientalistët më së shumti akuzojnë qeverinë se dëshiron të përdorë brigjet e cekëta për një përfitim të shpejtë nga turizmi. Më e keqja do të ishte nëse “operacioni do të ketë sukses dhe pacienti vdes”.
Maldivet janë një “parajsë ishullore” e vërtetë dhe përfaqësojnë bukurinë e natyrës, prandaj janë tërheqëse për turistët. Sot, këto ishuj janë shumë të kërcënuar nga ndryshimet klimatike, gjë që reflektohet në mungesën e ujit të pijshëm dhe frikën nga fati i Atlantidës mitike. Turistët e shumtë aktualisht kënaqen duke vizituar këtë arkipelag dhe faktet tregojnë se në fillim të shekullit të ardhshëm, vetëm zhytësit do të mund të vizitojnë Maldivet.
