Nga Marwan Bishara
Në një kohë kur një lloj i ri i Luftës së Ftohtë po dominon marrëdhëniet SHBA-Rusi, pas pushtimit rus të Ukrainës, lojtarët e mëdhenj të Lindjes së Mesme po mbajnë distancën e tyre dhe po refuzojnë të mbajnë anën.
Kjo është një shenjë se si aleancat hiperstrategjike që ndanë rajonin dhe botën gjatë Luftës së Ftohtë të vjetër po bëhen hibride, rrjedhëse, pragmatike dhe të paparashikueshme.
Gjatë Luftës së Ftohtë të vjetër, Lindja e Mesme ishte plot me ndërhyrje të mëdha të huaja dhe konflikte relativisht më të shpeshta me intensitet të lartë.
Periudha e pas Luftës së Ftohtë ishte edhe më e keqe për Lindjen e Mesme fatkeqe – ajo ka qenë skena e konflikteve më vdekjeprurëse në botë për 20 vitet e fundit. Megjithatë, ndërsa luftërat në Siri, Jemen dhe Libi përfundojnë, dhe ndërsa konfliktet rajonale arrijnë në ngërç dhe fuqitë rajonale dhe globale tregojnë shenja dobësie dhe lodhjeje, një mjedis i ri gjeopolitik po formohet.
Armët munden, por jo këshillat
Kjo dinamikë e re u demonstrua qartë në samitin e fundit SHBA-Arab në Jeddah dhe samitin trepalësh të Rusisë, Iranit dhe Turqisë në Teheran.
Samiti i Jeddah ekspozoi përçarjen dhe mosbesimin midis SHBA-së dhe partnerëve/klientëve të saj në Lindjen e Mesme. Presidenti Joe Biden u përpoq t’i bindte ata të rrisin prodhimin e naftës dhe të pezullojnë të gjithë bashkëpunimin me Moskën, por pa rezultat. Pavarësisht lutjeve dhe presioneve nga Uashingtoni, Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Egjipti nuk kanë dhënë asnjë shenjë se mund të jenë në gjendje të ndërpresin lidhjet me Moskën për energjinë dhe tregtinë së shpejti. Ky është një ndryshim i madh nga vitet 1980, kur Arabia Saudite mbajti anën e SHBA-së në Luftën e Ftohtë dhe ndihmoi në dëbimin e forcave sovjetike nga Afganistani dhe uli çmimin e naftës nën presionin e SHBA.
Gjatë vizitës së tij të parë presidenciale në rajon, Biden, i cili jo shumë kohë më parë foli kundër regjimeve që sundonin Lindjen e Mesme, gëlltiti fjalët dhe krenarinë e tij në shërbim të “interesit kombëtar”. Megjithatë, Riadi dhe Kajro kanë hedhur poshtë diktatet amerikane dhe madje kanë vënë në pikëpyetje kompetencën dhe fuqinë amerikane duke pasur parasysh tërheqjen poshtëruese nga Iraku dhe Afganistani, si dhe sjelljen e tyre jokonsistente në dekadat e fundit.
Rënia relative e Amerikës, së bashku me forcimin e Kinës dhe rigjallërimin e Rusisë, i ka shtyrë aleatët e saj të zhvillojnë marrëdhënie hibride, joekskluzive të jashtme, bazuar vetëm në interesat e kombit dhe të regjimit. Dukej sikur pafytyrësia e Izraelit është përhapur më në fund te fqinjët, miqtë dhe armiqtë e tij. Ashtu si Tel Avivi, lojtarët kryesorë të Lindjes së Mesme duan armë dhe ndihmë amerikane, por jo këshilla amerikane.
Bishti tund qenin
Megjithëse është aleati më i afërt rajonal i Uashingtonit dhe ndalesa e parë në turneun e Presidentit Biden në Lindjen e Mesme, Izraeli gjithashtu ka refuzuar të përmbushë dëshirat amerikane, jo vetëm kur bëhet fjalë për Rusinë, por edhe Iranin dhe Palestinën. Në fakt, Izraeli, i cili e çoi dinamikën e “bishtit duke tundur qenin” në një nivel krejtësisht të ri, e trajtoi edhe një herë SHBA si një qen memec.
Ashtu si Izraeli, Arabia Saudite dhe aleatët e saj rajonalë, Turqia, e cila kthehet në perëndim dhe në lindje, si gjeografikisht ashtu edhe gjeopolitikisht, ka ndjekur një politikë hibride prej disa kohësh.
Në samitin trepalësh në Teheran, ky anëtar i fortë i NATO-s arriti marrëveshje të reja me armiqtë strategjikë të Uashingtonit, Iranin dhe Rusinë; madje kishte propozime për t’u shitur armë ajatollahëve.
Pasi aleatët e NATO-s refuzuan t’i shesin sistemet e mbrojtjes ajrore me kushte të pranueshme, Turqia iu drejtua kundërshtarit të Aleancës, Rusisë, dhe bleu sisteme të sofistikuara S-400, gjë që e shqetësoi Uashingtonin. Që atëherë, Arabia Saudite ka shfaqur interesa të ngjashme dhe ka nisur negociatat me Moskën për blerjen e sistemit rus.
Dhe, ashtu si Turqia, Izraeli dhe Arabia Saudite, edhe Irani po përpiqet të udhëheqë marrëdhëniet hibride: ai ka mbajtur anën e Kinës dhe Rusisë, thekson hapjen ndaj bashkëpunimit me Evropën dhe këmbëngul në negociatat për t’u kthyer në Marrëveshjen Bërthamore me SHBA-në. Që nga pushtimi i Ukrainës, Rusia është bërë gjithnjë e më e varur nga Irani për të kundërpeshuar ndikimin amerikan dhe turk në Siri.
Pikat e nxehta rajonale
Ndërkohë, këta lojtarë qendrorë të Lindjes së Mesme ndjekin marrëdhënie hibride brenda rajonit dhe më gjerë. Irani dhe Arabia Saudite mund të jenë armiq të betuar, të mbërthyer në disa variante të logjikës së Luftës së Ftohtë, por ato janë gjithashtu pjesë e negociatave të drejtpërdrejta me qëllim qetësimin e tensioneve në Gjirin Persik dhe gjetjen e zgjidhjeve për pikat e nxehta rajonale si Jemeni, Iraku, Siria, Libani. …
Një dinamikë e ngjashme është shfaqur midis Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Iranit pasi Emiratet kanë normalizuar marrëdhëniet me regjimin e Asadit në Siri dhe janë tërhequr disi nga lufta në Jemen, ndërsa në të njëjtën kohë kanë vendosur marrëdhënie diplomatike, të sigurisë dhe strategjike me armikun e betuar të Iranit, Izraelin.
Me pak fjalë, dinamika e re hibride gjeopolitike nuk i ngjan aspak bipolaritetit të ngurtë dhe hiperbipolar që ka ndarë dhe dominuar botën për dekada. Meqenëse bota bën luftëra ashtu siç bën biznesin dhe drejton politikën, duke përdorur mjete dhe metoda të ngjashme, ky ndryshim ka të ngjarë të jetë i përhershëm dhe global. E thënë ndryshe, dhe me koston e thjeshtimit të tepërt, duhet të presim që gjithnjë e më shumë qeveri të ndjekin politika hibride në një mjedis gjithnjë e më hibrid të karakterizuar nga puna hibride, makinat hibride dhe lufta hibride. Kjo do të komplikojë më tej zhvillimet globale dhe rajonale, me ndryshime marramendëse në realitet, duke e bërë edhe më të vështirë parashikimin e asaj që do të vijë më pas; ku do të ketë një shpërthim të ri apo cilat vende do të arrijnë një marrëveshje nesër?
E gjithë kjo ngre pyetjen: A do të sjellë kalimi nga marrëdhëniet hibride stabilitet dhe madje paqe në Lindjen e Mesme? Mund të zvogëlojë paqëndrueshmërinë midis dhe brenda kombeve për një kohë, por nëse aktorët rajonalë nuk e përdorin këtë periudhë për të adresuar çështjet urgjente të drejtësisë dhe të drejtave të njeriut, mund të pritet më shumë destabilitet dhe dhunë. /tesheshi.com/
