Nga Bujar M. Hoxha
Njëri nga Palestina dhe tjetri nga Siria, asnjëri më në këtë jetë, takohen për çudi në një tokë jo fort të afërt për ta, bashkuar në një libër prej një përkthyesi dhe botuesi që rend pas poezisë.
Çfarë është te njëri është dhe te tjetri: bashkëkohorë, të çmuar lart në vendet e tyre, dhe si poetë kombëtarë, sentimentalë, vajtues për të munguarën, tipikë produkte të shekullit të njëzetë…
Nuk janë të panjohur për lexuesin në shqip të poezisë, madje të parit prej tyre i është dhënë dhe një çmim në një festival poezie në Strugë. Janë botuar ndër ne, ndërsa poezi të tyre në shqip notojnë dhe në oqeanin e rrjetit elektronik…
Mahmud Dervish, palestinez, i shkroi poezitë e tij të para në format klasike, për t’u bërë nga mesi i viteve ’60 të shekullit të kaluar populist dhe i drejtpërdrejtë. Kështu e përkufizon atë “The Guardian”, që shton se, pavarësisht një thjeshtësie në dukje, poemat e tij të shkurtra kanë një sërë nivelesh kuptimore. Duke mbetur te i njëjti burim përshkrues për figurën e njeriut që bëri aq shumë për të krijuar një vetëdije palestineze, poezia e tij ka një ndjenjë zemërimi, mërie, padrejtësie, ndërkohë që ajo përmban ironinë dhe universalitetin njerëzor. Ai vetë, sipas një vlerësimi po aty, ishte një njeri krejtësisht shekullar, mjaft modest në mendimin e tij për veten.
Ndiej nostalgji për bukën e sime mëje,
për kafenë e sime mëje
për përkëdhelinë e saj.
Nostalgjinë ka për ta ndeshur shpesh lexuesi në këtë përmbledhje poetike, gjë e bërë e qartë zaten prej në titull, si kështu: “Nostalgjia, është një poet i trishtuar, i cili rishkruan poemën e tij qindra herë.”
Përkthyesi, përgatitësi i përmbledhjes poetike “Nostalgjia është aroma”, i ka pranëvendosur Mahmud Dervishit një poet sirian, Nizar Kabanin (Kabbani). E ka bërë këtë siç duket i nisur vetëm nga poezia, por këta dy njerëz i ka lidhur dhe diçka tjetër. Rana Kabani ishte bashkëshortja e parë e Mahmud Dervishit, përkthyese e një pjese të poezive të tij në anglisht, dhe njëkohësisht mbesa e Nizar Kabanit.
Një prej figurave më të spikatura bashkëkohore të botës arabe, Nizar Kabani e përftoi shumë prej muzës nga jeta e tij vetjake, nga dashuria për Damaskun, nga kushtet politike të kohës. Një përshkrim biografik i Oxford-it e jep atë si një autor të madh arab që ka ndezur polemikë dhe ka nxitur ndryshim në shoqëritë arabe. Ai u ndikua shumë nga tragjeditë familjare në të shkruarën e tij poetike, duke i dhënë së tepërmi vend me vetëdije apo pa vetëdije gruas, femrës, në poezinë e tij.
E dallon këtë prirje të fortë të Nizar Kabanit dhe në përmbledhjen e sjellë në shqip, ndoshta prej subkoshiencës së përkthyesit, romantik njëlloj si i përzgjedhuri për t’u përkthyer.
Por si shprehje e nostalgjisë dhe trishtimit arab, tundues poetikisht, dallojnë vargjet:
Nuk ka mbetur në Spanjë
nga ne, dhe nga tetë epokat tona
hiç gjë veç asaj ç’mbetet prej verës, në enët e thata
dhe ca sy të mëdhenj… të mëdhenj.
Dhe po aty:
Nuk i ka mbetur Kordobës gjë tjetër
veç lotëve të minareve, që qajnë
veç aromës së trëndafilave dhe portokajve.
Kur kthehet me mendje, dhe sy mbase, nga Jerusalemi, mjeshtëria e Nizar Kabanit dhe e përkthyesit shquhet te fjalët:
O Jerusalem, o ti qytet që erëmon profetë,
O shtegu më i shkurtër midis qiellit dhe tokës…
“Nostalgjia është aroma” e ndjell lexuesin të tërhiqet në vetmi, të kujtojë, të preket, të dashurojë platonikisht…
Përkthyesi, Agron Islami, dhe shtëpia e tij botuese, “Ajan”, e vënë atë me këtë libër në një përkundje melankolike, të pazakontë për këtë kohë marrëzie…/tesheshi.com/
