Që prej viteve 1970, “libraritë e vjetra” i kanë huazuar karakter kryeqytetit të Pakistanit. Por ndërsa qyteti modernizohet me qendra tregtare e hotele që ngrenë qiratë, edhe sa mund të mbijetojnë ato?
Nadeem Ahmad Siddiqui po kuvendon me një grup shokësh të cilët janë të rregullt në librarinë e tij të Islamabadit, Jumbo. Biseda e gjallë dhe çaji ndërpritet herë pas here nga ndonjë klient që kërkon ndihmën e tij. Një fëmijë këshillohet që të gjejë diçka më stimuluese për të lexuar, ndërsa pyetja për tekste shkollore nga një nënë dhe vajza e saj, kthehet shpejt në një diskutim pasionant për marrëdhëniet midis Indisë dhe Pakistanit.
Vendosur në një qoshe të distriktit të mbipopulluar tregtar, libraria “Jumbo Books” ka statusin ikonë mes “librarive të vjetra” të Islamabadit, siç njihen në këtë qytet dyqanet që shesin libra të përdorur. Pasi të lokalizojë një portë kryesore pa emër midis restoranteve të rinj luksozë dhe butikëve të modës në kryeqytetin e Pakistanit, vizitori duhet të marrë një palë shkallë që të çojnë poshtë në një bodrum prej betony. Brenda ndodhen raftet e ngarkuara me libra të rrallë antikë, dorëshkrime filozofike dhe letërsi bashkëkohore.
Kur Islamabadi u ndërtua si kryeqyteti i Pakistanit që sapo kishte shpallur pavarësinë, ishin “libraritë e vjetra” që u dhanë lagjeve shpirt dhe karakter përtej pashpirtshmërisë së pashije që përndjek qytetet e ndërtuar kastile për një qëllim.
Tashmë, zhdukja e tyre e shpejtuar tregon historinë e një ndryshimi sizmik politik dhe tregtar që ka ndodhur në këtë vend përgjatë dy dekadave të fundit.
Së pari, sulmet e 11 shtatorit dhe roli pasues i Pakistanit në luftën kundër al-Kaedës bënë që shumë banorë të huaj të Islamabadit të largohen. Ata përbënin pjesën domethënëse të klientelës së librarive. Më pas, kur vendi nisi të shfaqë shenja rimëkëmbjeje, libraritë e Islamabadit nuk ishin në gjendje ta ndiqnin.
Ndikimin më të madh në rënien e tyre e ka pasur evolucioni i Islamabadit nga qyteti i mërzitshëm i nëpunësve civilë drejt një kryeqyteti modern ndërkombëtar – sidomos për shkak të rritjes së qirave, falë shtimit të qendrave tregtare, hoteleve dhe grosistëve, si dhe për shkak të rritjes së rëndësisë së Islamabadit si metropol në korridorin ekonomik midis Kinës dhe Pakistanit. Po ashtu, edhe rritja e librave elektroninë, blerjeve online dhe rrënimit të sistemit arsimor janë shkaqe, ndërsa ekstremizmi ka pjesën e vet pasi do të thotë se dyqanet nuk mund të mbajnë më lloje të veçantë librash nga frika e dhunës.
Siddiqui thotë se kur i ati hapi “Jumbo Books” në vitin1974, ishte libraria e parë e këtij lloji në qytet. Themeluesi i saj madje thuhet se ka sugjeruar edhe termin “librari e vjetër”.
“Babai im e nisi këtë biznes duke shitur libra të dorës së dytë në anë të trotuarit në Rawalpindi,” thotë ai. “Ai më pas, ishte në gjendje të hapte një dyqan në vitin 1957, përpara se të vendosej në Islamabad në vitin 1974”.
“Ai ishte i pari që përdori termin ‘librari e vjetër’ dhe më pas të gjitha libraritë që u hapën në Islamabad nisën të përdorin këtë emër. Ajo që na dallon ne nga shitësit e tjerë të librave në Pakistan është, me një klientelë të rregullt të diplomatëve të huaj, ne kishin gjendje titujt më të fundit që na ishin shitur apo na ishin dhuruar. Ne po ashtu shisnin kryesisht tituj në anglisht, që në atë kohë nuk njiheshin ende”.
Shpejt, Siddiqui-t i afrohet kushëriri i tij, Shahid, i cili vitin e kaluar mbylli librarinë e tij të vjetër për t’i hyrë biznesit të lodrave. Babai i tij, po ashtu, ishte një nga pionerët e industrisë, dhe historia e tyre po ashtu nisi në trotuaret e Rawalpindi-t me libra që e kishin burimin nga koleksione private të lëna pas nga britanikët pas pavarësisë.
Nga mosha 10-vjeçare, Shahid ndihmonte babain e tij çdo të premte për të mësuar tregtinë. Në vitin 1984, ai hapi librarinë e tij në Islamabad.
“Islamabadi dikur kishte librari të vjetra me identitete të dallueshme në çdo lagje”, kujton ai. “Në vitet ’90, librat vinin me kontejnerë në shifra të mëdha nuk e kishim kurrë problem t’i shisnim. Tani, shumë pak prej nesh kanë mbetur në punë dhe shumë prej dyqaneve më të reja janë fokusuar në shitjen e librave shkollorë dhe teksteve universitare. Situata politike në Pakistan nuk ndihmon, por ka qenë rritja e shpejtë e qirave që vërtet u vuri drynin këtyre bizneseve. Më merr malli për librarinë time, por çfarë të bëj”.
Duket se pjesa më e madhe e librarive të vjetra që kanë mbijetuar kanë një të përbashkët: pronarët e tyre janë edhe pronarë të godinës apo tokës ku kanë ngritur biznesin.
Koleksioni i librave të vjetër në tregun Jinnah është një prej të mbijetuarve. Pas vdekjes vitin e kaluar të pronarit, bashkëshortja e tij vendosi të mbajë gjallë biznesin.
Klienti i rregullt, Atif Masood ka qenë dëshmitar i zhvillimit të Islamabadit në një qytet modern të dorës së parë – dhe thotë se ai ka ruajtur pak nga sharmi i dikurshëm, pavarësisht mbylljes së shumë librarive të vjetra.
Por, ai beson se karakteri unik i këtyre dyqaneve do t’i bëjë ato të mbijetojnë. “Disa ditë më parë, unë kërkova një reduktim të çmendur të çmimit”, shpjegon ai. “Punonjësi tha se do të më bënte ulje speciale nëse do të hamendësoja çmimin e saktë të librave që kishte marrë një zotëri që ishte përpara meje në radhë. Unë isha në gjendje ta gjeja çmimin dhe kjo më siguroi uljen. Nuk e gjen dot një shërbim të tillë në asnjë vend”.
Përgatiti: Juli Prifti – /tesheshi.com/
