Shënime për vëllimin poetik të Oskar Milosz, përkthyer nga Zimo Krutaj
Nga Agim Baçi
Të hysh e të vallëzosh në shpirtin e njeriut me muzikën e imagjinatës dhe dashurisë së madhe për botën – kjo është magjia e vargjeve që ofron Oskar Milosz në vëllimin e tij poetik të ardhur së fundmi në shqip. Një violinë dëshirash, një bukuri që të përqafon pas vetes e të shëtit gjerësisht në kohën që nuk ndalet. Eshtë një lëkundje në djepin e dëshirës për të njohur të shkuarën tonë pa i ndarë sytë nga e ardhmja, nga ajo që duhet të kërkojmë medoemos ta fitojmë e të mos e humbim. Eshtë një udhëtim i pandalshëm brenda vetes, e njëkohësisht duke besuar se bota është aty, e pashmangshme dhe e duhur për të udhëtuar.
Oskar Milosz, lituanezo-hebre (1877-1939), jetoi mes dëshirës për të përfaqësuar vendlindjen dhe për të qenë njëkohësisht parisien, banor i kulturës së madhe. Shkroi dhe u bë i njohur fare i ri, me fuqinë e njeriut që e njeh rrugëtimin e çasteve të brendshme, që njeh botën e pandalshme dhe rregëtimet më të imëta të zemrës. E më pas, është edhe diku më tutje, duke udhëtuar në pakohë, me fuqinë e tij të madhe të besimit. Dhe Milosz nuk beson vetëm tek lindja, por dhe te ringjallja, ndaj dhe e kërkon njeriun në vargjet e tij në dy kohë- në të tashmen e vdekshme dhe në çastet e përjetshme.
“Simfoni e pakryer
Ti më njohe shumë pak atje poshtë, nën diellin e ndëshkimit
që marton hijet e njerëzve, por shpirtrat e tyre asnjëherë,
mbi tokën ku zemra e njerëzve të përgjumur udhëton
e vetme mes terreve e tmerreve, dhe s’e di vendin ku shkon
Ishte shumë kohë më parë – dëgjo, dashuri e hidhur e botës tjetër-
ishte shumë larg, shumë larg- dëgjo mirë – motra ime e kësaj bote –
në Veriun e lindur ku prej nimfash të mëdha liqenore
ngrihet një aromë zanafille, një afsh pemishtesh me mollë
përpirë nga legjenda
….
Dhe isha vetëm në shtëpinë që ti nuk njohe,
shtëpia e fëmijërisë, e heshtura, e zymta,
në fund të parqeve të dendur ku zogu i ngrirë i mëngjesit
këndonte ngadalë për dashurinë e të vdekurve të lashtë,
në vesën e errët…”
(Oskar Milosz, shkëputur nga poezia “Simfoni e pakryer”, vëllimi “Poezi”, përkthim nga Zimo Krutaj, f. 101).
Eshtë një poezi që e nis kohën e vet fill pas leximit, duke të ngacmuar të udhëtosh në kohën brenda vetes. Nuk ka frikë as nga trishtimi, e as nga pendimi. Por ai duket se nguron veçse përballë humbjes së dëshirës për të njohur, për të kërkuar diçka që t’i japë kuptim ditëve. “Kurrë nuk kam ndjerë një tekst kaq afër qenies”, shprehej poeti Paul Valery për vargjet e Oskar Milosz-it. Ndërkohë që për Milan Kunderën vargjet e Oskar Milosz-it janë “një bukuri që vepron vetiu, e vetmuar, lakuriq, pa asnjë mbështetje të jashtme”.
Oskar Milosz duket i lidhur me një dritë që vjen nga shumë larg e të cilën ai beson se e ka parë. E jep botën e tij varg pas vargu, si një fill i hollë që lidh atë që vjen dhe atë që mbetet, duke të bërë që të mbetesh i pushtuar nga imagjinata dhe të fshehtat e njeriut, të cilat gjithnjë duhet t’i kërkosh pa u lodhur kurrë. Eshtë një përshkrim i ngjeshur, plot muzikë dhe ngjyra, të cilat ndalojnë në prehërin e meditimit të pafundmë. /tesheshi.com/
