Presidenti amerikan Joe Biden e quajti homologun e tij rus Vladimir Putin një “kriminel lufte” për shkak të luftës në Ukrainë, duke provokuar dënime të ashpra nga Kremlini, i cili i quajti komentet e tij “të papranueshme dhe të paharrueshme”.
Pas deklaratës së Biden të mërkurën, zëdhënësja e Shtëpisë së Bardhë Jen Psaki tha se presidenti “foli nga zemra” pasi pa dhunë “barbare” në Ukrainë, në vend të një deklarate zyrtare. Shtëpia e Bardhë ka shmangur përdorimin e këtij etiketimi për Putinin, duke thënë se kërkon hetim dhe dënim ndërkombëtar.
Le të sjellim mjë pasqyrë të rëndësisë së akuzës dhe rëndësisë së saj në luftën ruso-ukrainase:
Kush është kriminel lufte?
Ky term i referohet një personi që shkel rregullat e miratuara nga liderët botërorë, të cilat njihen si rregullat e konfliktit të armatosur. Rregullat përcaktojnë sesi shtetet duhet të sillen në kohë lufte.
Rregullat e konfliktit të armatosur kanë ndryshuar dhe janë zgjeruar gjatë shekullit të kaluar, bazuar në Konventën e Gjenevës të pas Luftës së Dytë Botërore dhe protokollet e mëvonshme.
Rregullat synojnë të mbrojnë njerëzit që nuk marrin pjesë në luftime dhe ata që nuk mund të luftojnë më, duke përfshirë civilët si mjekët dhe infermierët, ushtarët e plagosur dhe të burgosurit e luftës.
Cilat krime e bëjnë një person “kriminel lufte”?
Krimet e luftës ndodhin kur armikut i shkaktohen lëndime të panevojshme ose vuajtje të panevojshme. Kjo përfshin vrasje arbitrare, si dhe shkatërrim dhe grabitje të tepruar të pronës që nuk justifikohet nga nevoja ushtarake.
Krimet e tjera të luftës përfshijnë sulmin e qëllimshëm të civilëve, përdorimin e forcës joproporcionale, përdorimin e njerëzve në mburoja njerëzore dhe kapjen.
Gjykata Ndërkombëtare Penale ndjek penalisht krimet kundër njerëzimit të kryera në kontekstin e “sulmeve në shkallë të gjerë ose sistematike ndaj civilëve”. Këto përfshijnë vrasjen, dëbimet me forcë, torturat, përdhunimet dhe skllavërinë seksuale.
Ministri ukrainas i Mbrojtjes, Oleksiy Reznikov u tha politikanëve të Bashkimit Evropian se ata duhet ta etiketojnë Putinin si “kriminel lufte”.
Ai iu referua shembujve si, siç tha ai, sulmi ajror rus mbi teatrin në Mariupol të mërkurën, ku në strehimore ishin 1200 gra dhe fëmijë. Por Rusia ka mohuar të jetë pas sulmit.
A mund të përfundojë Putin në gjyq?
Kjo nuk është ende e qartë. Rusia nuk e njeh juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare Penale dhe nuk do të dërgojë të dyshuar dhe të paditur në selinë e gjykatës që ndodhet në Hagë, Holandë.
As Shtetet e Bashkuara nuk e njohin juridiksionin e gjykatës. Putin mund të gjykohet në një vend të zgjedhur nga OKB-ja ose një konsorcium i kombeve të prekura. Por arritja atje do të ishte një detyrë e vështirë.
Mënyra më e mundshme që Putini të etiketohet si i dyshuar për “kriminel lufte” është përmes doktrinës së pranuar gjerësisht të përgjegjësisë komanduese. Nëse komandantët urdhërojnë, dinë ose janë në gjendje të dinë për krimet dhe nuk bëjnë asgjë për t’i parandaluar ato, atëherë ata mund të jenë ligjërisht përgjegjës.
A janë ndjekur penalisht liderët në të kaluarën?
Po. Nga pasojat e Luftës së Dytë Botërore dhe gjykatat e Nurembergut dhe Tokios e deri te gjykatat më të fundit ad hoc, zyrtarë të lartë janë ndjekur penalisht për aktivitetet e tyre në një numër vendesh, duke përfshirë Bosnjën, Kamboxhian dhe Ruandan.
Ish-udhëheqësi jugosllav Slobodan Millosheviç u padit në gjykatën e OKB-së në Hagë për nxitje dhe shkaktim të luftërave të përgjakshme pas shpërbërjes së Jugosllavisë në fillim të viteve 1990. Ai vdiq në një qeli të gjykatës para se të dënohej.
Aleati i tij serb i Bosnjës, Radovan Karaxhiç dhe udhëheqësi ushtarak serb i Bosnjës, gjenerali Ratko Mlladiç, janë ndjekur penalisht dhe të dy aktualisht po vuajnë dënimin e përjetshëm.
Ish-udhëheqësi i Çadit, Hissene Habre ishte ish-udhëheqësi i parë shtetëror që u dënua për krime kundër njerëzimit në një gjykatë afrikane. /tesheshi.com/
