Nga Bashkim Kastrati
Partitë që janë në pushtet vazhdimisht kanë punësuar militantët e tyre në pozita të larta vendimmarrëse dhe në këtë mënyrë e kanë shtrirë kontrollin në institucionet publike. Këto punësime me favorizime dhe preferenca politike janë të shtrira në mënyrë horizontale, që prekin pothuajse të gjitha pozitat dhe ato vertikale, nga ana e militantëve partiakë të cilët emërohen në pozita të ndryshme vendimmarrëse. Kjo dukuri njihet edhe si patronazh politik.
Një hulumtim i Qendrës Kosovare për Gazetari Hulumtuese – Preport, ka nxjerrë në përfundim se në periudhën 2010-2014 janë punësuar 250 zyrtarë të lartë publik të cilët kanë pozita vendimmarrëse dhe kanë lidhje zyrtare me partitë politike. Në këtë shifër janë të përfshirë pra vetëm ata për të cilët është vërtetuar kjo lidhje me fakte, e jo edhe ata për të cilët dihet se janë të partive politike, por që nuk ka lidhje zyrtare. E gjithashtu në këtë hulumtim nuk janë përfshirë as hulumtimet mbi bazën e nepotizmit.
Duke qenë se me Ligjin për Deklarimin e Pasurisë, zyrtarët e lartë publik nuk janë të obliguar ta deklarojnë përkatësinë partiake, Preportr ka krahasuar emrat e këtyre zyrtarëve me: a) listat zgjedhore komunale dhe nacionale të vitit 2007; b) listat zgjedhore nacionale të vitit 2010; c) listat lokale të vitit 2013; d) Në disa raste janë shfrytëzuar edhe listat zgjedhore nacionale të vitit 2014, për të vërtetuar lidhjen e zyrtarit me partinë politike dhe; e) informacione zyrtare të marra nga faqet elektronike të partive politike, përkitazi me anëtarët e këshillit drejtues dhe të degëve.
Ndikimi i partive politike për sa i përket punësimit të anëtarëve dhe militantëve të tyre nëpër institucione publike reflekton plotësisht fuqinë e partive përkatëse në nivel qendror. Nga të dhënat e hulumtuara tregohet se nga 250 zyrtarë të lartë publik që Preportr, ka arritur t’i identifikojë si persona me prapavijë të qartë partiake dhe të cilët mbajnë pozita të larta në institucione publike, PDK prinë me 120 sosh, e pasuar nga LDK me 72, AAK me 25, AKR me 12, LDD me 9, të pasuara nga partitë tjera më të vogla.
Në sektorin e shërbimit civil në administratën e Kosovës pozita më e lartë është ajo e sekretarit të përgjithshëm. Kapja e pozitës së sekretarit të përgjithshëm konsiderohet si njëri nga mjetet kryesore për shtrirjen e patronazhit politik, marrë parasysh kompetencat e larta të tij në aspektin e punësimeve dhe largimeve nga puna të stafit të ministrive.
Në këtë hulumtim është arritur që të vërtetohet se nëntë sekretarë të përgjithshëm me prapavijë të qartë partiake. Nga ky numër, aktualisht këto pozita i ushtrojnë katër prej tyre dhe të gjithë kanë lidhje me PDK-në. Zgjedhja e sekretarit të përgjithshëm në baza politike, sipas studimit të D4D-së, hap rrugë për një proces i cili krijon mundësi të shumëfishimit të vetvetes pasi që përmes kësaj pozite mund të pasojnë emërimet në baza partiake të nivelit të lartë, të mesëm dhe të ulët duke u shtrirë kështu patronazhi politik në institucionet shtetërore.
Punësimi i militantëve pengon reformat në administratën publike
Analisti politik Blerim Burjani ka thënë për tesheshi.com se pozitat vendimmarrëse, por edhe pozita tjera më të ulëta janë punësuar militantë të partive politike dhe njerëz që kanë pasur poste politike më parë. Ai thotë se ky lloj i punësimit është shtrirë në të gjitha institucionet shtetërore.
“Shërbimi civil dhe sektori publik është vërshuar nga të punësuarit partiak dhe konsideroj se numër i madh i zyrtarëve partiak udhëheqin pozita të larta në shërbimin civil dhe publik,drejtori i PTK-së nga PDK, drejtori i QKUK i PDK, i LDK p.sh. sekretari i Mistrisë se Pushtetit Lokal, MTI etj. PDK prinë në punësim në shërbim civil dhe publik, shërbim diplomatik ,shërbim konsullor,universitet publike”, thotë Burjani.
Ai thotë se punësimet partiake krijojnë pasoja të shumta, sepse ka favorizime, konkurrencë të pabarabartë dhe punësohet njerëz pa kualifikime të duhura profesionale. Ai thotë se përmes këtyre punësimeve është e vështirë të ketë reforma në administratën publike.
“Një numër i madh i të punësuarve ka ndodhe që nga 2007 e deri në vitin 2015, shumica e tyre ka qenë me përgatitje të mesme të shkollimit dhe të cilët shumica janë shkolluar gjatë kësaj periudhe që e kam përmendur. Problem të madh kanë sjelle partitë politike, pengohet reforma në administratën publike që është kusht për integrim në BE”, theksoi Burjani.
Punësime me favorizime politike i shtrirë në të gjitha institucionet
Publicisti Faik Krasniqi ka thënë për tesheshi.com se edhe pozitat më të ulëta janë kapur nga partitë politike të cilat kanë punësuar militantë të partive politike. 
“Jo vetëm në pozita të larta vendimmarrëse, por të gjitha institucionet publike dhe shtetërore të Kosovës, janë të mbushura me ushtarë partiakë, familjarë, miq dhe farefis të liderëve dhe politikanëve, të cilët punësojnë atë çfarë iu urdhërohet në zgjedhje dhe si shpërblim fitojnë punësim në këto institucione publike, qoftë përmes kontratave afatgjate ose përmes ndonjë kontratat konsultative për kohë më të shkurtër”, ka thënë Krasniqi.
Krasniqi thotë se partitë pastaj i kanë nën kontroll këto institucione, pasi që kanë ndikim direkt dhe si pasojë e kësaj kemi administratë joefikase.
“Prandaj kemi një administratë të stërngarkuar, të cilët më shumë shërbejnë për të kryer punët e partive dhe liderëve të tyre. Përmes emërimit të njerëzve të tyre besnikë, si zyrtarë të lartë nëpër borde dhe agjenci publike, partitë e kontrollojnë dhe mbajnë monopolin ekonomik, zhvillojnë krimin e tyre ekonomik, zhvatjen e parasë publike dhe pasurimin e tyre të paligjshëm”, thotë Krasniqi.
Një studim mbi patronazhin politik i realizuar nga Instituti D4D, ka nxjerrë se indeksi i patronazhit në Kosovë është 0,928, vlerë kjo e cila renditet më lartë se të gjitha 15 shtetet evropiane të marra në shqyrtim dhe shumë më e lartë se mesatarja prej 0,34 për këto shtete. /tesheshi.com/
