Nga Daniel Mediavilla, El Pais
Në vitin 2023, Kris But, drejtor i Divizionit të Trajtimit të Kancerin dhe i Epidemiologjisë në Institutin Mbretëror të Kërkimeve mbi Kancerin (QCRI) – dhe onkologë të tjerë në mbarë botën nisën zbatimin e projektit Common Sense Onkology. Ata synonin fillimisht të provokonin një debat publik rreth një ndryshimi shqetësues të qasjes në këtë fushë.
Edhe pse shumë trajtime ndaj kancerit i kanë shpëtuar jetën pacientëve, ose ua kanë zgjatur jetën së bashku me cilësinë e saj, ka një numër gjithnjë në rritje barnash që ofrojnë pak përfitime dhe në këmbim të një çmimi shumë të lartë, duke pasur shumë toksicitet, mbajtur pacientët në spital për një kohë të gjatë pikërisht në momentet e fundit të jetës, kur çdo orë është edhe akoma më e vlefshme.
Nisur nga studimet e tij, 49-vjeçari paralajmëron se shumë nga trajtimet aktuale nuk plotësojnë pragjet e zakonshme për vlerësimin e dobishmërisë së ilaçeve, si ofrimi i një viti jetë cilësore për 50.000 apo 100.000 dollarë. Po ashtu, ai thekson se barnat vlerësohen në bazë të kritereve të tilla, si sasia e kohës kur ndalojnë rritjen e tumorit (mbijetesa pa progres), e cila në shumë raste nuk lidhet me faktin nëse pacienti mbijetoi për më shumë muaj apo vite.
Gjatë viteve 2003-2023, 48 për qind e barnave për trajtimet e kancerit të miratuara nga Agjencia Federale e Barnave (FDA) në SHBA – e cila shërben si referencë për rregullatorët
e tjerë në mbarë botën – u miratuan bazuar tek mbijetesa pa progres, dhe jo tek mbijetesa në përgjithësi.
Në një artikull të paraqitur së fundmi në takimin vjetor të Shoqatës Amerikane të Onkologjisë Klinike, nisma Common Sense Oncology kuptoi se gjatë 30 viteve të fundit, testet klinike të barnave kundër kancerit – të cilat më parë mbështeteshin më shumë nga fondet e qeverisë dhe iniciativa e studiuesve – financohen sot në masën 85 për qind nga industria farmaceutike.
Në një intervistë për ne, But shprehet se “onkologët e njohin prej kohësh këtë realitet, dhe shumica do të binte dakord mbi nevojën për të kërkuar zgjidhje alternative”, por atyre u duhej një hapësirë për të folur hapur mbi këto probleme dhe për të përmirësuar situatën e pacientëve dhe familjeve të tyre.
85 për qind e testeve laboratorike financohen nga industria farmaceutike, por shumë onkologë dhe zyrtarë qeveritarë përgjegjës për financimin e shkencës, thonë se nuk mund të veprohet ndryshe, pasi vetëm kompanitë farmaceutike zotërojnë shumat e mëdha të parave që nevojiten….
Jam dhe s’jam dakord me këtë konstatim. Është e rëndësishme të pranohet se shumë nga trajtimet tona të shkëlqyera dhe disa nga testet klinike më të mira, janë kryer në bashkëpunim me industrinë farmaceutike. Unë s’dua të krijoj përshtypjen sikur ne jemi kundër kësaj të fundit.
Problemi është se deri tani të gjitha kërkimet në këtë fushë, financohen kryesisht nga industria farmaceutike. Dhe kjo do të thotë se studimet duhet të përputhen me synimin kryesor të kompanive farmaceutike, që është grumbullimi i fitimeve për aksionerët. Nganjëherë përputhet synimi për t’i përmirësuar gjërat për pacientët me atë të biznesit të kësaj industrie, por kjo nuk ndodh gjithmonë.
Ne duhet të krijojmë burime financimi alternative. Kemi nevojë për një rikthim të investimeve nga agjencitë e financuara nga qeveria. Sepse kështu mund të adresohen edhe çështje që janë të rëndësishme për pacientët, por që janë ndoshta me më pak interes për industrinë farmaceutike.
Për shembull, ka shumë interes për de-përshkallëzimin e trajtimeve, uljen e intensitetit të tyre, dhe reduktimin e efekteve anësore për pacientët. Për këtë kemi shembuj pozitivë, ku është vënë re se rezultatet mbeten të njëjta dhe sistemi shëndetësor kursen para. Këto prova, mund të mos jenë me interes për industrinë farmaceutike, por do të jenë me interes të madh për pacientët, familjet dhe sistemin shëndetësor.
Është e kuptueshme pse industria kërkon miratimin e barnave bazuar në mbijetesën pa përmirësim të gjendjes dhe jo tek mbijetesa afatgjatë. Po pse rregullatorët e pranojnë këtë?
Rregullatorët kanë një punë shumë të vështirë, pasi përpiqen të balancojnë një sërë prioritetesh konkurruese midis tyre. Ka një tension të vazhdueshëm midis miratimit të trajtimeve të shpejta, në mënyrë që ato të shkojnë sa më shpejt tek pacientët, por edhe që të sigurohet që ato të jenë trajtime të mira.
Ne ishim ndoshta shumë optimistë 15 vjet më parë, kur mbijetesa pa përmirësim nisi të përdorej në testet e Fazës 3. Tani e mësuam se kjo terapi nuk ishte aq i suksesshme sa mendonim. Mbijetesa pa përmirësim, është një zëvendësues i mirë për mbijetesën e përgjithshme në disa rrethana të kufizuara.Por në shumicën e rrethanave, ajo nuk parashikon nëse dikush do të jetojë më gjatë apo më mirë. Dhe kjo është vërtet e rëndësishme sepse po flasim për tumorë jo beninjë.
Duke pasur parasysh se të paktën gjysma e testeve klinike janë krijuar për të ngadalësuar rritjen e tumorit të zbuluar në një skanim CT, që është mbijetesë pa përmirësim, dhe jo për t’i ndihmuar njerëzit të jetojnë më gjatë, ne duhet ta pranojmë se ndoshta disa nga trajtimet tona nuk janë dhe aq të dobishme sa mendonim.
Ndërkohë, ju keni publikuar të dhëna që tregojnë se terapitë më të shtrenjta, kanë më pak përfitim se ato që janë më të lira. Kjo lidhje e kundërt është e çuditshme…
Është një model tërësisht i prishur. Muajin e kaluar, ne botuam një artikull në revistën “Lancet Oncology”,që përshkruante shpenzimet shëndetësore për ilaçet kundër kancerit në provincën e Ontarios, më e madhja në Kanada, me një popullsi 15 milionë banorë.
Ne zbuluam se ishte tronditëse shkalla e rritjes së shpenzimeve për ilaçet kundër kancerit. Ajo po rritet me një normë prej 15 për qind në vit, ndërsa pjesa tjetër e shpenzimeve për shëndetësinë rritet me një normë 5 për qind. Dhe rreth gjysma e gjithçkaje që shpenzojmë për kancerin, shkon për ilaçet kundër kancerit.
Së dyti zbuluam se s’ka asnjë lidhje mes mënyrës se sa mirë funksionon ilaçi dhe çmimit të tij. Madje barnat me përfitimin më të vogël kanë çmimin më të lartë. Së treti, vumë re se i gjithë sektori farmaceutik global po fokusohet tek kanceri. Dhjetë kompanitë farmaceutike më të mëdha në botë gjatë dekadës së fundit dhe pjesa e tyre e të ardhurave nga shitjet e trajtimeve të kancerit, është rritur në krahasim me atë të gjithë sëmundjeve të tjera.
Në parim, ky mund të jetë një lajm i mirë për onkologët dhe njerëzit e prekur nga kanceri, por ka probleme të tjera të shëndetit publik që kërkojnë investime dhe trajtime të reja. Pastaj më shumë para në një fushë nuk është gjithmonë diçka e mirë. I gjithë sistemi shëndetësor, është sot i varur nga paratë që vijnë nga shitja e barnave kundër kancerit. Ka presione financiare të mëdha që pavarësisht nëse e pranojmë apo jo, diktojnë pjesën më të madhe të sistemit të trajtimi të kancerit.
Trajtimet aktuale përfshijnë kosto të mëdha që ndonjëherë bëjnë pak ose aspak për të zgjatur jetën e pacientëve…
Në SHBA, një diagnozë e kancerit është një nga shkaqet kryesore të falimentimit, dhe situata është shumë më e keqe në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme, ku kostoja e trajtimit të kancerit paguhet nga xhepi, pra tërësisht nga pacienti dhe familja.
Është tragjike të kesh një diagnozë kanceri dhe të mos e trajtosh dot pa e zhytur familjen në borxhe për breza të tërë, vetëm për të marrë një trajtim shumë toksik dhe që në fund të ofron pak përfitime shëndetësore. Në sistemet shëndetësore publike, sistemi merr përsipër një pjesë të barrës financiare.
Por është edhe paradoksi i gjashtë muajve të fundit të jetës. Në sisteme shëndetësore si ato në Spanjë dhe Kanada, pasi pacienti kalon nëpër trajtime të mëparshme, mund të ketë një trajtim të disponueshëm që mund t’i kushtojë sistemit shëndetësor 100.000 apo 200.000 dollarë, dhe mund ta ndihmojë pacientin të jetojë disa javë të tjera ose ndoshta jo.
Ka efekte anësore, dhe terapia kërkon që pacienti të kalojë një ditë në javë në njësinë e kimioterapisë. Paradoksi është se ne kemi një sistem që e ofron shumë lehtë këtë element të kujdesit shëndetësor, por është pothuajse e pamundur që ai t’i ofrojë pacienti, i cili mund
të ndihet i vetëm, i pambrojtur, i frikësuar, një mbështetje të mjaftueshme psiko-sociale apo infermierore, për t’i dhënë atyre mundësi të jetojnë në shtëpi me dinjitet dhe rehati periudhën e fundit të jetës së tyre.
