“Kraljice Teute” që në shqip do të thotë “Mbretëresha Teutë”, – ky është emri i një rruge në Zarë të Kroacisë, qytet ky i njohur për komunitetin shqiptar, Arbëreshët e Zarës.
I ndodhur buzë malit dhe detit, ky qytet tejet i bukur është i qasshëm përmes kufirit me Malin e Zi, prej nga duhen rreth 9 orë me veturë për të mbërritur atje.
Pozita strategjike e Zarës ka bërë që vendi të bëhej pikë lakmie për këdo që kishte fuqinë e pushtimit. Betejat, luftërat dhe ndryshimet e vazhdueshme gjeopolitike në rajon megjithatë nuk i humbën shkëlqimin, atë që sot e bën një pikë referenciale për turistët.
Në këtë qytet nuk mungojnë Arbëreshët e Zarës, kontributi i të cilëve njihet edhe nga banorët vendas.
Shpërngulja e shqiptarëve drejt Zarës ndodhi kur rajoni tashmë kroat i njohur dikur si “Dalmacia” popullohej me banorë nga të gjitha anët.
Ishin shqiptarët e Shkodrës ata që kaluan nëpër Mal të Zi, e më pas nëpër gjithë terrenin e këtij shteti derisa mbërritën në qytetin bregdetar kroat.
Ndër rrugët e tjera shihen emra si At Gjergj Fishta dhe Skënderbeu, figura këto të njohura për shqiptarët që nuk donin të asimiloheshin.
Historia e Zarës nisi si një nga qendrat kryesore të Republikës së Venedikut, ku pas rënies së kësaj republike, Zara ra në duart e austriakëve. Lufta e Dytë Botërore e përfshiu Zarën në territorin Jugosllav, ku do të qëndronte deri në shkëputjen e plotë të Kroacisë.
Arbëreshët, të cilët erdhën në Zara në periudha të ndryshme, shërbyen si urë lidhëse mes së kaluarës ilire që thuhet të ketë qenë prezentë në Zarë, deri te disa prej tyre që sot e flasin shqipen pastër e bukur, si të ishe në Shkodër.
Për shqiptarët e këtushëm, prejardhja është krenari. Nga përpjekja për të mbajtur emrat, e deri te pasimi i gjuhës shqipe te gjeneratat e reja, ata bëjnë më të mirën që mundën për të mos arritur te asimilimi.
Problemi me harrimin e gjuhës erdhi kur ndodhën martesat ndërmjet tyre dhe kroatëve, e megjithatë, koha e beri te veten.
Ata u përpjekën të krijojnë lagje të ndara ku gjuha, kultura, festa e morti, do të ruheshin më lehtë.
Lagjja Arbanasi duket si një “parajsë” për ata që e duan “arbërishten”.
Me gjithë dashurinë e tyre për rrënjët, trupi ka pësuar mjaft ndryshime, në mënyrën e vet që dëshmojnë histori, përpjeke dhe kujtime. /tesheshi.com/
