Krateret misterioze siberiane, si rrezik për botën

Në fushat e gjera të Siberisë, shpërthimet e metanit hapin kratere gjigante në permafrost, por pavarësisht izolimit të tyre, efektet e këtyre shpërthimeve ndihen në mbarë botën. Një ekip hulumtues nga Mbretëria e Bashkuar dhe Spanja zbuloi se këto kratere – të vërejtura për herë të parë në 2014 në Gadishullin Yamal – po lëshojnë sasi të mëdha metani që po përshpejtojnë më tej ngrohjen globale.

Këto vrima kratere, deri në 30 metra në diametër dhe mbi 50 metra të thella, u zbuluan nga shkencëtarët gjatë kërkimeve në rajonin Yamal të Siberisë, ku gjetën mbetje dheu të shpërndara që tregonin një proces shpërthyes. Që atëherë, vrima të ngjashme kanë filluar të shfaqen në Gadishullin Gydan dhe sipas inxhinieres kimike Anna Morgado nga Universiteti i Kembrixhit, metani i çliruar prej tyre mund të kontribuojë ndjeshëm në ndryshimin e klimës.

“Duhen kushte shumë specifike që kjo të ndodhë”, shpjegon Morgado, duke vënë në dukje se është një “zonë shumë specifike gjeologjike”.

Studiuesit zbuluan se procesi i çlirimit të metanit nuk rrjedh vetëm nga ngrohja e ngricës së përhershme. Konkretisht, edhe pse shkrirja e tokës për shkak të temperaturave më të larta luan një rol, nuk mjafton vetvetiu që të shkaktojë shpërthime të tilla. Siç shpjegon gjeofizikanti Julyan Cartwright i Këshillit Kombëtar të Kërkimeve të Spanjës, dy kushte janë të nevojshme për një shpërthim – ose një reaksion kimik si shpërthimi i dinamitit ose presion fizik, i ngjashëm me shpërthimin e një gome të fryrë deri në ekstrem.

Një fenomen i rrallë

Pa asnjë gjurmë të dritës apo produkteve të djegies, të cilat do të tregonin një reaksion kimik, shkencëtarët arritën në përfundimin se ishin të përfshira forcat fizike – më saktë, fenomeni i osmozës. Osmoza është procesi me anë të të cilit lëngu lëviz për të barazuar përqendrimet e substancave të tretura, dhe në rastin e ngrirjes së përhershme, shkrirja dhe infiltrimi i ujit të freskët shkakton ngritjen e presionit.

Ndërsa ngrirja e përhershme shkrihet gjatë stinëve të ngrohta, uji i shkrirë zgjerohet dhe depërton më thellë për të arritur një shtresë uji të kripur të quajtur kriopeg, i cili normalisht shmang ngrirjen për shkak të kripësisë dhe presionit të lartë. Ky kriopeg, shpjegon studimi, shërben si një lloj “pompe” që thith ujin e shkrirë përmes osmozës, duke krijuar presion të shtuar. Ai presion më pas krijon çarje në permafrost sipër, duke çliruar metanin e bllokuar në një shpërthim.

Shpërbërja e këtyre shtresave të permafrostit është konsideruar tradicionalisht një proces që kërkon mijëra vjet, por një studim i ri tregon se forcat osmotike e përshpejtojnë atë proces në një periudhë prej vetëm disa dekadash. Ky ndryshim përkoi me ngrohjen e përshpejtuar globale që filloi në vitet 1980.

 “Edhe pse ky është ndoshta një fenomen i rrallë,” thekson Morgado, “sasia e metanit të çliruar mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në ngrohjen globale”. Rezultatet e hulumtimit u botuan në Geophysical Research Letters dhe hapin njohuri të reja mbi rreziqet e ndryshimeve klimatike në rajonet e Arktikut. /tesheshi.com/