Nga Bardha Nergjoni
Rudi është ndoshta ndër të rrallët kovaçë që vazhdon të punojë me po aq pasion sa 40 vjet më parë. Të rrallë ka dhe emrin në raport me këtë zanat që ushtron. Në sistemin komunist ruajti kovaçhanën e tij, ndërsa në demokraci hapi një dyqan që do ta mbyllte më pas për shkak se nuk ka të ardhura për ta mbajtur si biznes. Tashmë punon në shtëpi, ka ndihmësin e tij dhe vazhdon me po aq dashuri zanatin e tij sa çdokush do ta admironte. Të punosh hekurin është shumë e vështirë dhe e lodhshme. Vetëm për të bërë një sopatë, Rudit iu desh më shumë se një orë. Ai ka ekspozitën e tij të veglave të punës dhe jep garanci për çdo punim që bën. Jo vetëm kaq, por Rudi e njeh punën e tij edhe pas 10 vjetësh. Për të qenë i njohur kudo ai ka bërë edhe stampën e emrit të tij. Thotë se dallon nga të tjerët dhe për këtë arsye i vendos edhe markën. Rudi emrin e vërtetë e ka Hysen, të trashëguar nga gjyshi, i cili gjithashtu ka qenë kovaç me nam. Zanatin e ka trashëguar tek djemtë dhe thotë se nuk mund të mësohet kurrë në shkollë. Sekretet e zanatit nuk i tregon dhe me shaka thotë se i ka vetëm për familjen. Pas 40 vjetësh punë si kovaç, duart e tij kanë kaluar me mijëra vegla pune; dhe dëshira që ta rrahë hekurin për t’i dhënë formën që do nuk i mungon, edhe pse i ka kaluar të 60-at. Ai njeh traditat e të gjitha zonave, njeh materialet, punon me shumë kujdes çdo vegël pune dhe ka merakun e madh se ky zanat do të zhduket. Për këto edhe të tjera, Rudi (Hysen Floqi), kovaçi i vetëm që jeton me punën e tij flet për tesheshi.com.
Si e keni mësuar zanatin e kovaçit dhe sa vjet keni që merreni me këtë zanat?
Zanatin e babait, të gjyshit dhe stërgjyshit e kam marrë qysh kur kam qenë 5 vjeç. Kam lënë edhe shkollën ka pasur raste dhe i jam nënshtruar vetëm zanatit pasi zanati në atë kohë ishte një gjë shumë e çmuar. Kushtet e sotme nuk janë më si në atë kohë. Sot sikur po vjen e po harrohet ky zanat me futjen e teknologjisë apo punëve të fabrikës, por kjo nuk duhet të ndodhë pasi ky është një zanat shumë i bukur, shumë i vështirë dhe shumë i rëndë por për mua që e punoj është një kënaqësi që nuk krahasohet. Duket se më tërheq gjaku në këtë lloj pune. Unë kam 40 vjet që merrem me këtë profesion. Falë Zotit, kam ecur dhe jam shumë i nderuar me këtë zanat që e mora nga babai im i cili gjithashtu e kishte të trashëguar brez pas brezi. Edhe vëllezërit e tjerë që nuk jetojnë më kanë punuar në kovaçhane.
A e keni trashëguar këtë zanat tek më të rinjtë?
Në Elbasan janë të njohura dy familje që kanë punuar këtë zanat prej shumë vitesh gati shekujsh. Ato janë familja Lleshanaku dhe Floqi. Edhe sot djemtë e këtyre dy fiseve duhet të jenë shumë të kujdesshëm për të trashëguar këtë zanat. Puna e kovaçit do dhe kujdes, do dhe mbështetje nga shkollat profesionale që ta mbështesin, të ketë më pak taksa, të përkrahet. Shkollë për tu bërë kovaçin nuk ka. Mund ta njohësh detalin në përbërje por praktika është shumë e rëndë. Të marrësh një copë hekur ta bësh sqepar nuk e bën dot një njeri me dy duar. Në fakt puna e kovaçit nuk mund të bëhet vetëm. Ka gjithmonë një usta dhe një ndihmës sepse për një problem të vogël të duhet dikush që të të ndihmojë. Djemtë e mi e kanë mësuar zanatin tim dhe kanë ecur shumë mirë por ka rënë puna shumë dhe po ndalon ky zanat.
E megjithatë ju po vazhdoni punën tuaj dhe duhet të ketë një sekret që keni kërkesa ngado…
Mua të më japësh një punë shumë të madhe që dikujt i duket shumë e rëndë, do ta bëja me shumë dëshirë pasi për mua duket gjëja më e lehtë. Një punë tjetër ndoshta nuk do ta bëja por këtë punë e kam me shumë pasion. Unë e punoj zanatin sipas zonës nga vjen klienti. Nëse më vjen klienti nga Kërraba, unë e di se si e do veglën e punës. E po kështu nëse vjen nga Llixha e di si e do apo të vijë nga zona malore e Elbasanit. Të tjera vegla ka fusha, të tjera ka kodrat apo zonat malore dhe unë i di të gjitha llojet që kërkojnë.
Pse i keni vendosur emrin çdo vegle pune?
Kam bërë emrin me të cilin më njohin që të mos më harrohet edhe emri por edhe puna ime. Nëse vjen një klient që e do punën nga usta Rudi, se kështu më njohin unë i kam vënë edhe stampën. Emrin e vërtetë e kam Hysen, emrin e gjyshit, por me emrin Rudi më njohin ngado në Tiranë, Lushnje, Berat, Korçë,etj.
Ka rënë interesi për veglat e punës?
Fshatarët e kanë braktisur tokën me kohë. Ka rënë pasi kanë hyrë mjetet e teknologjisë dhe nuk i do më njeri këto vegla pune. Unë dikur bëja dhe plug për punimin e tokës me kafshë, edhe mjetet tona i kishim nga ato të vjetrat fare por tani ka evoluar gjithçka. Unë do të vazhdoj pasi e kam pasion e trashëgimi. Këtë gjë e bëj me shumë kënaqësi. Fëmijëve do t’ia transmetoj se s’bën se nuk i dihet si vijnë kohërat.
Kovaçët gjenden me vështirësi sot. Ka një sekret që ju vazhdoni të keni ende kërkesa?
Asnjë usta nuk e tregon sekretin e punës së tij. Edhe unë edhe pse ishim në familje e kam mësuar duke parë dhe duke vjedhur zanat. Duke ndjekur traditën as unë nuk ta tregoj sekretin e zanatit. E kam për fëmijët e mi dhe familjen time. (qesh) /tesheshi.com/
