Nga Ylli Pata
Aktet, sjelljet dhe gjuha diplomatike, sidomos kur është fjala për raporte delikate mes dy vendeve, është përplot simbolika mesazhuese.
Kështu, pasi Athina zyrtare zgjodhi Kretën për bisedime me Tiranën, kjo e fundit ka zgjedhur Korçën. E për më tepër, është zgjedhur rrënja e saj, baza nga ku nisi të marrë jetë qyteti, Pazari i Vjetër, aty ku 5 herë në ditë dëgjohet ezani i xhamisë së Mirahorit, pika nga ku nisi të formësohej qyteti “djep kulture e tradite”, që njihet ndryshe me “letra të vjetra” dhe si pronë muslimane (vakf).
Por në vite, forca e interesa të ndryshe, e dualizuan atë duke tentuar ta kundërpeshojnë me elementin ortodoks, që fort mirë është shfrytëzuar (ose abuzuar) nga Greqia fqinje.
Por së paku nata e para e Kotziasit, darka e tij e mirëseardhjes, nuk kaloi afër imazhit e tingujve të këmbanës së Katedrales së njohur, në atë që konsiderohet qendra post-komuniste e Korçës, por tek djepi i saj, Pazari i Vjetër, i shndërruar në të ri pas rikonstruksionit, që i ka kthyer qytetin origjinalitetin e tij, aromën Mirahor, me në sfond ezanin.
“Hani i Elbasani”, një lokal tipik tradicional, me dizajnin e një lokali të shekullit XVIII, ka qenë vendi ku Ditmir Bushati kanë darkuar mbrëmë në Korçë, me shoqërimin e kryebashkiakut të qytetit Sotiraq Filo.
“Hani i Elbasanit”, ka edhe emrin edhe ndërtimin siç ka qenë përpara 100 vjetëve ku iu shërbente kryesisht udhëtarëve dhe tregtarëve që ishin nisur për në Elbasan, ndër shumë e rëndësishme e tregëtisë në vend dje dhe sot.
Hani, përfaqëson një version shqiptar të bujtinës, i hyrë fuqishëm jo vetëm në traditën etnologjike por edhe në shkrimet e udhëtarëve të famshëm për Shqipërinë.
Hani ndodhet rreth 100 metra larg Xhamisë së Iljaz Bej Mirahorit, themeluesit të Korçës në vitin 1494.
Axhenda e bisedimeve shqiptaro-greke, përveç përmbajtjes, ka qenë një demostrim simbolike.
Ndërsa Alexis Tsipras dhe Nikos Kotzias zgjodhën Kretën si simbolikë për të nisur negociatat greko-shqiptare, Edi Rama dhe Ditmir Bushati kanë kthyer reston me Korçën për të zhvilluar raundin pritës të bisedimeve.
Kreta, përveçse një ishull të bukur turistik dhe me pasuri të spikatura të trashëgimisë kulturore; është edhe “ajka” e Greqisë dhe filozofisë së helenizmit të shekullit të ‘20.
Athina zyrtare duket u kujdes që ta largojë takimin nga zonat kufitare me Shqipërinë, nga ku media apo qarqe në Shqipëri do të gjenin ndonjë toponim a histori me shqiptarë.
Kurse Kreta, të vetmen histori me shqiptarë e ka me urrejtjen që ushqejnë për Mehmet Ali Pashën, ish-sunduesin shqiptar të Egjiptit, i cili kryente shpesh ekspedita ndërshkuese në ishull.
Ndërkaq, zgjedhja e Korçës si qytet pritës i raundit të dytë të bisedimeve, duket ka qenë një sinjal nga ana e Tiranës se kërkojnë miqësinë dhe bashkëpunimin me Greqinë.
Përveç izolimit, pra qëndrimit në një vend ku për tre ditë do të shikohen thuajse gjithë kohën me njëri-tjetrin, pra mundësi edhe për t’u miqësuar, negociatat finale shqiptaro-greke, kanë pjesën e tyre të simbolikës, në lidhje me mesazhin që japin në publik.
Korça, jo vetëm në kohën pas Luftës së Parë Botërore ka qenë një nga qytetet e rëndësishme për Athinën zyrtare. Në vitin 1997, Greqia ngriti konsullatën e dytë pas asaj të Gjirokastrës, ndërkohë që ka promovuar ekzistencën e një “minoriteti grek” në Korçë.
Për këtë qëllim janë mbështetur qytetarët me origjinë vllehe, të cilët quhen si “grekë” nëpërmjet letrave të homogjenitetit.
Por kjo situatë ishte e mundur në vitet e para të postkomunizmit ku varfëria ndikoi në shumë vendime njerëzore, ku në lokalet e qytetit këndohej 90% greqisht dhe ku bizneset e mëdha të qytetit ishin krijuar e mbështetur nga grekët.
Sot ka një panoramë krejtësisht tjetër: Korça është një qytet “tjetër”, ku është rikthyer shkëlqimi që ajo ka pasur në shekullin e kaluar si ekonomikisht dhe kulturalisht.
Siç ndodhte përpara 100 vitesh, në Korçë dynden një numër i madh qytetarësh grekë nga Kosturi apo edhe Selaniku, si turistë, për të kaluar një “fundjavë tipike shqiptare”. Ky përjetim po i dhurohet dhe Nikos Kotzias, me pak ezan në sfond. Po varet çdo të prodhojë…/tesheshi.com/
