Nga Bashkim Kastrati
Kosova vazhdon të përballet me një ekonomi të brishtë, me rritje të vogël ekonomike dhe është ndër vendet më të varfra në Evropë. Edhe përkundër kësaj gjendje, rreth 1.9 miliardë euro para të Trustit Pensional dhe para që janë grumbulluar nga privatizimi i ndërmarrjeve shoqërore mbahen në tregjet financiare ndërkombëtare.
Rreth 1.2 miliardë euro ka arritur Fondi i Kursimeve Pensionale të Kosovës (FKPK). Këto investime janë të shtrira në 61 shtete të botës, apo në afër 2000 emetues botërorë, ndërsa vlera më e madhe e mjeteve janë të investuara në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Britani të Madhe,
Në anën tjetër Fondi i Mirëbesimit nga privatizimi dhe likuidimi i ndërmarrjeve shoqërore në Kosovë, ka arritur shumën prej rreth 700 milionë euro, të cilat deponohen në Bankën Qendrore të Kosovës, e prej aty investohen në tregjet e jashtme.
Investimi i këtyre parave i domosdoshëm për zhvillim ekonomik
Ekspertë të ekonomisë thonë se është e domosdoshme investimi i këtyre mjeteve në Kosovë, pasi që do të ishin një infuzion i madh për ekonominë e Kosovës, nëse do të investoheshin në fusha përkatëse ku do të gjeneronin vende të punës dhe zhvillim ekonomik.
Naim Gashi, profesor i ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, ka thënë për tesheshi.com se që nga heqja e mbikëqyrjes së pavarësisë së Kosovës nga ish-Zyra Civile Ndërkombëtare (ICO), mbajtja e fondeve të Kosovës jashtë vendit nuk është e arsyeshme, sidomos paratë e privatizimit duhet fillimisht të vihen në funksion të zhvillimit të Kosovës.
Ai thotë se institucionet e Kosovës nuk kanë asnjë pengesë që ta krijojnë legjislacion për kthimin e fondeve në Kosovë dhe se Qeveria fillimisht duhet t’i kthej fondet e privatizimit, ndërsa për fondin e Trustit të Kursimeve Pensionale duhet të jemi më të kujdesshëm.
“Ekzistojnë shumë forma për kthimin e fondeve, por ajo më kryesorja është modeli britanik, në të cilin unë gjithmonë insistoj. Në rastet kur ekonomia britanike vihet në presion financiar, gjithmonë Banka Qendrore e këtij vendi lëshon linja kreditore për bankat komerciale me kamata të ulëta. Nëpërmes ofertës së kapitalit në treg Banka Qendrore mund të ndikojë në uljen e kamatave të cilat në Kosovë janë astronomike”, thotë Gashi.
Sipas tij, paratë e privatizimit po mbahen në bankat jashtë vendit me arsyetimin se ato janë garanci për kreditorët potencialë. Profesor Gashi thotë se Qeveria e Kosovës e ka mundësinë e kthimit të atyre mjeteve dhe me buxhetin e shtetit të jetë garantuese për kreditorët potencialë.
“Kjo formë e kthimit të mjeteve nuk rrezikon buxhetin e shtetit nga deficiti për faktin se shuma maksimale që ju kthehet kreditorëve, nuk është vlera aktuale e kompanive në treg, por çmimi i shitjes së tyre gjatë procesit të privatizimit (minus 20 përqindëshi i punëtorëve)”, sqaron Gashi.
Ai thotë se sektorët kryesor ku duhet të investohen mjetet e privatizimit janë linjat kreditore me kamata simbolike për sektorin e bujqësisë, ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme, turizmi rural, ndërmarrësia e grave, sektori i teknologjisë së informacionit etj.
“Në këtë mënyrë ne i fusim në funksion paratë e privatizimit dhe gjenerojmë vende pune që janë jashtëzakonisht të nevojshme në Kosovë”, thekso Gashi.
Investimi i 1.9 miliardë eurove në Kosovë do të ulte edhe kamatat bankare
Osman Ejupi, profesor i ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, ka thënë për tesheshi.com se ekonomia e Kosovës po humb shumë nga mbajtja e këtyre parave jashtë vendit.
“Mjetet e Trustit dhe AKP-së janë mbajtur dhe po mbahen jashtë Kosovës pa kurrenjëfarë strategjie, apo kuptimi të mirëfilltë ekonomik! Pse them kështu? Sepse interesi i realizuar nga ato mjete është shume më i vogël se sa masa e interesit qe të njëjtat mjetë do gjeneronin interes dhe zhvillim ekonomik të ekonomisë se vendit”, thotë Ejupi.
Ai thotë se sikur 1.9 miliardë do t’i shtoheshin masës së parave në qarkullim, norma e interesit në kamata do të ulej, e me ketë do të rritet motivimi dhe kërkesa për kredi qoftë për zhvillimin e sektorit privat e me ketë edhe rritjen ekonomike dhe krijimin e vendeve të punës.
“Po ashtu masa më e madhe e parasë në treg do të kontribuonte në qëndrueshmërinë e mëtejme të stabilitetit makrofinanciar”, thotë Ejupi.
Ndërsa Besnik Pula, sociolog i ekonomisë dhe mësimdhënës në Universitetin Virginia Tech në SHBA, ka thënë për tesheshi.com se investimi i mjeteve të Trustit në Kosovë është problematik për shkak të mungesës së tregjeve të kapitalit.
“Ndërkohë që fondet pensionale si rregull bëjnë investime konservatore me qëllim të ruajtjes së vlerës së investimeve”, thotë ai.
Ai thotë se një pjesë e parave të Trustit investohen në bono shtetërore kosovare. Sipas tij, një zgjidhje është shfrytëzimi i parave të investuara në bono për të financuar një fond zhvillimor që p.sh. mund të përkrahte kreditë për bizneset në Kosovë.
“Kështu Trusti do të investonte sigurt ndërsa barrën e riskut do ta merrte shteti i Kosovës”, theksoi Pula.
Kosova ka stabilitet financiar që garanton kthimin e këtyre parave
Lulzim Beqiri, magjistër i ekonomisë, ka thënë për tesheshi.com se Kosova ka nevojë që mjetet e trustit dhe të privatizimit të investohen në Kosovë. Ai thotë se Qeveria e Kosovës vazhdimisht bënë thirrje për investime të huaja në vend, por parat e veta i investon në tregjet ndërkombëtare.
“Sipas raporteve të Bankës Qendrore të Kosovës, Kosova ka stabilitet financiar, dhe mendoj që është koha e fundit që ato mjete t’i kthehen ekonomisë së Kosovës, dhe të ndihmojnë në mirëqenën e qytetarëve të Kosovës edhe ashtu të ‘mbështetur për muri’”, thotë Beqiri.
Ai thotë se Qeveria e Kosovës duhet që ato mjete t’i kthej në Kosovë dhe t’i përdorë ato në riinvestime me kamata 2 ose 3 % për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (NVM) dhe sektorin e bujqësisë një bankë investuese, me të cilën do të stimulohej investimi, zhvillimi i ekonomisë rurale etj.
“Pra të bëhen këto investime në fushat e lartcekura që në rast të krizave financiare të përdoren këto mjete në mënyrë që të amortizohet humbja e paplanifikuar. Këto praktika i gjejmë në shumë vende të botës”, u shpreh Beqiri. /tesheshi.com/
