Nga Bashkim Kastrati
Ndërsa vazhdojnë kalkulimet e ndryshme politike për krijimin e qeverisë së re, parametrat ekonomikë tregojnë se Kosova gjendjet në një situatë të pafavorshme. Kosova vazhdon të ketë trend të lartë të importit dhe se produktet që prodhohen në Kosovë nuk po arrijnë që të zëvendësojnë eksportin. Të dhënat e fundit të Agjencisë së Statistikave (ASK) tregojnë se Kosova po vazhdon të përballet me deficit të lartë tregtar.
Kontributi i eksporteve në volumin tregtar, sipas të dhënave të ASK-së gjatë vitit 2016 ishte shumë i ulët, me rreth 310 milionë euro, kurse importi afër 3 miliardë euro.
Përqindja më e madhe e produkteve të importuara vjen nga Serbia me 13,9 për qind, pasuara nga Gjermania me 12,3 për qind.
“Tregtia e mallrave në vitin 2016 kishte deficit tregtar në vlerë prej 2,479,8 milionë euro, që tregon për një deficit tregtar më të lartë për 7.4 për qind krahasuar me 2015, ku edhe në këtë vit kemi bilanc negativ. Totali i eksporteve në këtë vit ishte 309,6 milionë euro, ndërsa importi 2,789,4 milionë euro. Eksporti mbulon importin për vetëm 11.1 për qind”, thuhet në statistikat e tregtisë së jashtme të publikuar nga ASK.
Sipas njohësve të fushës së ekonomisë, ky deficit i lartë tregtar vlerësohet të jetë mjaft shqetësues për ekonominë e Kosovës.
Ekonomisti Mustafë Kadriaj ka thënë për tesheshi.com se një ndër shkaqe që e kemi këtë deficit tregtar është edhe nënshkrimi i MSA-së, që sipas tij Kosova nuk ka qenë e gatshme për nënshkrimin e një marrëveshje të tillë.
“Që nga fillimi kam qenë skeptik me nënshkrimin e MSA-se, gjithnjë duke u frikësuar se do të vijmë këtu ku jemi me ketë import karshi eksportit 9/1. Që nga fillimi jam shprehur se MSA-ja për ne si një vend me një ekonomi të brishtë në planin afatshkurtër dhe afatmesëm është më shumë e dëmshme për faktin sepse bizneset kosovare janë larg nivelit të bizneseve nga përendemi dhe rajoni si për nga ana kapitale dhe cilësore dhe si rezultat i kësaj jemi ku jemi që një vit mbas marrëveshjes së MSA-së Kosova vazhdoi rritjen në import”, thotë Kadriaj, duke shtuar se më e keqja ka qenë sepse në një konferencë për media ministri i financave dhe drejtori i doganës e kanë vlerësuar si pozitive marrëveshjen e MSA-së, duke potencuar që ka dhenë efektet pozitive.
“Ndoshta pozitive mund të jetë rritja e bashkëpunimit me bizneset rajonale dhe evropiane, por është negative për prodhuesit vendor, sepse ky import i ka ngulfatur prodhuesit vendor, ku kjo rezulton edhe me shumë biznese të falimentuara. Ketë po e them sipas raporteve të ATK-se”, theksoi Kadriaj.
Ai thotë se e vetmja rrugëdalje për t’u ndryshuar raporti import-eksport në favor të eksportit, Kosova duhet të ofrojë kushte si ligjore teknike dhe infrastrukturore si dhe lehtësime në taksa dhe tatime për investitorët që me fuqinë e tyre kapitale përveç që do të ndikojë në rritjen ekonomike do të ndikojë padyshim në punësim në rritjen e eksportit dhe si rezultat do të kemi zhvillim ekonomik si dhe mirëqenie.
Qeveria e Kosovës dështoi për krijimin e ambientit të mirë për biznes
Ekonomisti Lulzim Beqiri ka thënë për tesheshi.com se importi i lartë është shqetësues për ekonominë Kosovare, por edhe më shqetësues është dyshimi për cilësinë e këtyre produkteve që importohen sidomos nga Serbia. Ai thotë se jemi edhe dëshmitarë që edhe nga Republika e Shqipërisë po importohen vezë me çmim jashtëzakonisht të ulët nën nivelin e çmimit shitës në Shqipëri, andaj do të ishte mirë që Qeveria e Kosovës t’iu dilte në ndihëm prodhuesve vendas dhe ta mbrojë produktin vendor të paktën deri me çmimin e tregut.
“Republika e Kosovës është importuese e shumicës se produkteve që konsumon, dhe kjo është tepër shqetësuese për mendimin tim, shpeshherë kemi hasur në media të shkruara dhe elektronike për problemet me produkte të importit sidomos nga Serbia që sipas shumë hulumtimeve janë edhe kancerogjene dhe kompanitë serbe kanë edhe linja të veçantë prodhimi për Kosovë pa kurrfarë standardi”, thotë Beqiri.
Ai mendon se dështimi për të rritur prodhimin vendor dhe për të zhvilluar sektori privat përmes investimeve të huaja është si pasojë e dështimit të Qeverisë së Kosovës për të krijuar një ambient të mirë për biznes dhe për të luftuar korrupsionin, që është një ndër pengesat kryesore të të bërit biznes në Kosovës, por njëkohësisht edhe pengesë për zhvillimin ekonomik në përgjithësi.
“Qeveria e Kosovës nuk ka hartuar politika të favorshme për biznese vendase, Kosova nuk ka klimë të mirë të të berit biznes sipas shumë raporteve ndërkombëtare, në Republikën e Kosovës ka shumë barriera të të berit biznese. Sa i përket eksportit bizneset kosovare ende kanë pengesa serioze në eksport duke filluar nga barriera të shumta dhe në mungesë të një mbështetje institucionale”, theksoi Beqiri.
Në hulumtimet e bëra nga institute dhe organizata ekonomike janë identifikuar barriera në të bërit biznes në Kosovë, siç është mungesa e përkrahjes shtetërore, konkurrenca jo e drejtë e shkaktuar nga evazioni fiskal dhe ekonomia joligjore, si dhe furnizimi jo stabil me energji elektrike. /tesheshi.com/
