Nga Phillippa Stewart
Me një histori që shtrihet deri para 2 mijë vjetësh, qyteti i Uzbekistanit, Khiva është një oaz i lulëzuar i mbushur përplot me arkitekturë të mrekullueshme që daton nga kulmi i epokës së Rrugës së Mëndafshit.
Shëtitje në kohë
Me historinë më shumë se 2 mijë vjecare, qyteti i Khivës është trashëgimi kulturore botërore e mbushur përplot me atë cfarë ka mbetur nga pallatet, xhamitë dhe mauzeleumet nga ditët e shkëlqyera të kohës së Rrugës së Mëndafshit.
Rrethuar nga shkretëtirat e Kyzylkum dhe Karakum, oazi ishte ndalesa e fundit për karavanët në rrugën e tyre drejt Iranit, që transportonin gjithcka: nga letra, porcelani dhe erëzat, e deri tek skllevërit, kujat e frutat. Nuk është vetëm historia ajo që merr jetë në oazin e Khivës por edhe ndërtesat moderne janë integruar në mënyrë harmonike, duke krijuar një rregullsi urbane që shfaq arkitekturën më të hollë islamike.
Një oaz i fortifikuar
Unike brenda territorit të Uzbekistanit, Khiva është një oaz në shkretëtirë tërësisht i fortifikuar. Qyteti i brendshëm, i njohur si Itchan Kala, mbrohet nga një mur i lartë dhjetë metra prej tullash balte. Pikërisht këtu gjenden edhe monumentet më të rëndëisshme.
Tregjet e rrugëve
Shumë prej ndërtesave më mahnitëse të qytetit të brendshëm, Itchan Kala kanë shitore në rrugë, ku shpalosen prodhimet.
Një shëtitje përmes Itchan Kala, e nuk mund të humbasësh pa parë medresenë Islām Khëaja dhe minaretë. Lartësuar me 45 metra, është struktura më e gjatë në Khiva.
Një nga ndërtesat më ikonike të Khivës është minareja e shkurtër dhe e këndshme Kalta Minor e cila mbulohet me tulla të shkëlqyeshme dhe me motive. Bukuria e saj të tërheq vëmendjen sapo hyn përmes Portës Perëndimore.
Sipas legjendës, ajo është ndërtuar nga Mohammed Amin Khan, udhëheqësi i lavdishëm i Khivës, i cili dëshironte të ndërtonte një minare aq të lartë sa të shihte prej saj qytetin Bukhara, rreth 400 kilometra në juglindje. Puna nisi për këtë kullë në vitin 1851 por ndaloi papritmas pas vdekjes së sundimtarit në vitin 1855, duke e lënë kullën 14 metra të gjerë dhe 26 metra të lartë, pikërisht në gjendjen që e shohim sot.
Ornamente edhe më të ndërlikuara e të shkëlqyeshme mund të gjenden në xhaminë e Verës, e cila ndodhet brenda Kuhna Ark, fortesës që shërbente dhe si rezidencë për sundimtarët e Khivës.
Xhamia është e stolisur me tulla të prodhuara nga vendasit që mendohet se datojnë në vitin 1838.
Trashëgimi shumëngjyrëshe
Ornamente me tulla të tilla mund të gjenden në shumë nga ndërtesat përreth Khivës. Ia vlen të eksplorosh në cdo cep të qytetit pasi mund të gjesh thesare që nuk t’i zë syri menjëherë.
Frymëzimi matematik
Azia Qendrore ka qenë qendër e botës për dijen e kjo për shekuj me radhë dhe Khiva nuk bën përjashtim nga ky përcaktim. Abū ‘Abdallāh Muḥammad ibn Mūsā Al-Khëārizm, një shkollar persian i lindur rreth vitit 780, shpeshherë quhet edhe “gjyshi i shkencave kompjuterike” dhe atij i atribuohetpopullarizimi në përdorimin e presjes dhjetore. Në fakt, fjala “algjebër” rrjedh nga vepra e tij matematikore, e quajtur Hisab al-Jabr ë’al-muqabala (Libri i Përllogaritjeve me Mbledhje dhe Balancim). Trashëgimia e tij shihet në statujën e ngritur jashtë Portës Perëndimore.
Jeta jashtë mureve
Pavarësisht bukurisë brenda mureve, pjesa më e madhe e popullsisë jeton jashtë tyre, dhe një shëtitje në këtë pjesë sigurisht që është e vlefshme. Me anë të saj mund të shijosh pak nga jeta lokale, në tregjet e lulëzuara, vendi perfekt për të kuptuar dhe thithur pamjet dhe tingujt e qytetit.
Pazari i përditshëm
Për të arritur deri në treg, duhet të dalësh nga qyteti i brendshëm, Itchan Kala përmes Portës Lindore, Pazari shtrihet pikërisht jashtë mureve me tulla balte.
Koha e çajit
Qëndrimi për të pirë një filxhan çaj është një mënyrë e mrekullueshme për të përthithur historinë dhe bukurinë e qytetit. Çaji është një pjesë e rëndësishme e kulturës në Uzbekistan dhe shtëpitë e cajit, të njohura si chaikhanas, janë si pub-et në Britani, të shumta dhe popullore. Të të ofrojnë një çaj, të zi apo jeshil, është gjithashtu një shenjë mikpritjeje. Tipike është ta pish çajin pa qumësht dhe sheqer, ndërsa vaktet nisin zakonisht dhe përfundojnë me një filxhan çaji.
Marrë nga BBC, përktheu: Juli Prifti – /tesheshi.com/
