Kur një tërmet i fortë i ndjekur nga një tsunam goditi Japoninë në 11 mars 2011, duke shkatërruar qytete dhe duke shkaktuar shkrirjen e reaktorëve bërthamorë në Fukushima, bota pa me tmerr luftën kaotike me katastrofën më të rëndë bërthamore në botë që nga Çernobili.
Valët shkatërruese të shkaktuara nga tërmeti me madhësi 9.0 goditën bregun verilindor të vendit, vranë pothuajse 20,000 njerëz dhe shkatërruan termocentralin Fukushima, shkruan AFP.
Më shumë se 160,000 njerëz u larguan nga rrezatimi.
Disa në atë kohë, përfshirë kryeministrin Naoto Kan, kishin frikë se Tokio ose qytete të tjera do të duhej të evakuoheshin.
Kiyoshi Kurokawa drejtoi një hetim që arriti në përfundimin se njeriu ishte përgjegjës për katastrofën.
Qeveria ka shpenzuar gati 300 miliardë dollarë për të rindërtuar rajonin Tohoku të shkatërruar nga tsunami, por hyrja në zonën përreth centralit bërthamor Fukushima nuk është ende e mundur, rrezatimi mbetet një shqetësim dhe shumë që janë larguar janë vendosur diku tjetër.
Çaktivizimi i termocentralit bërthamor do të zgjasë me dekada dhe do të kushtojë miliarda dollarë.
Jeta e komunitetit, e vështirë të rindërtohet
Masakazu Daibo ka rihapur një restorant familjar në një pjesë të Japonisë që u shpall një zonë e mbyllur pas katastrofës bërthamore të vitit 2011, por pothuajse nuk ka fqinjë.
Dhjetë vjet pasi rrezatimi detyroi mijëra njerëz të largohen nga shtëpitë e tyre në Fukushima, disa qytete në rajon ende po luftojnë me pyetjen se si të rindërtojnë jetën e komunitetit, shkruan AFP.
Në 12 përqind të prefekturës së Fukushimës, hyrja nuk u lejua pas katastrofës dhe rreth 165,000 njerëz u larguan nga shtëpitë e tyre ose gjatë evakuimit ose vullnetarisht.
Shumë zona janë shpallur të sigurta pas dekontaminimit të hollësishëm dhe njerëzve u është ofruar stimulim për t’u kthyer. Por shumë janë hezitues.
Daibo u kthye vetëm vitin e kaluar, duke rihapur një restorant të hapur nga gjyshi i tij në qytetin e Namie, 9 nëntë kilometra nga termocentrali bërthamor.
Namie dhe 11 komunitetet fqinje ishin pjesë e zonës së mbyllur përreth termocentralit dhe Daibo mund të vinte vetëm për vizita të shkurtra për vite me rradhë.
“Nuk kishte njerëz, por qyteti mbeti. Ishte me të vërtetë si në një set filmik,” tha 65-vjeçari për AFP.
“Unë nuk dëgjova zëra njerëzorë, por pashë vetëm qen të egër, lopë, derra”.
Ai duhej të hidhte gjithçka në restorant sepse ishte radioaktiv.
Daibo dhe gruaja e tij hezitonin të ktheheshin, por pasi u hoqën kufizimet në 2017, ata vendosën të përpiqeshin të rigjallëronin të kaluarën.
“Unë dua që të gjithë të thonë ‘Oh, kjo është një shije e harruar prej kohësh’ kur të provojnë ushqimin tim,” tha ai.
“Shpresoj që prania ime të hedh dritë mbi këtë qytet.”
Pavarësisht stimujve, pak kthehen
Por pak e ndoqën.
Restoranti është i rrethuar nga parcela boshe të mbipopulluara me barërat e këqija.
Kufizimet janë hequr për vetëm 20 përqind të Namie, dhe vetëm 7 përqind e ish 21,000 banorëve jetojnë në qytet, pavarësisht stimujve që përfshijnë qira të reduktuara dhe para për zhvendosjen dhe rinovimin.
Rreth 36 përqind e popullsisë është 65 vjeç ose më e vjetër, ndërsa mesatarja kombëtare është 29, dhe vetëm 30 studentë ndjekin shkollën fillore dhe të mesme lokale, nga gati 1,800 më parë.
Japonia po lufton me nivele të ulëta të lindjeve dhe një popullsi në plakje, dhe në Namie është më se e dukshme.
“Ne ndjehemi sikur papritmas e kemi gjetur veten në një të ardhme 20 vjet nga tani,” tha zyrtari i qytetit Takanori Matsumoto.
Namie shpreson të rrisë popullsinë në 8,000 deri në 2035, me ndihmën e subvencioneve kombëtare në 18,000 dollarë për familje të re.
“Gjëja më e rëndësishme për ne është të mbijetojmë si një komunitet,” tha Matsumoto.
Pak më shumë se 2 përqind e Fukushimas është ende nën evakuim dhe numri i të evakuuarve është zyrtarisht rreth 35,700, megjithëse disa ekspertë besojnë se mund të jetë dy herë më i lartë.
Sidoqoftë, nuk ka afat për anulimin e evakuimit dhe shumë dyshojnë se çaktivizimi i termocentralit mund të përfundojë deri në vitin 2041.
“Nuk mund të kthehem”
Shumë njerëz kanë frikë të kthehen nga frika e rrezatimit dhe mosbesimit të dekontaminimit.
“Nuk është sikur nuk po kthehem. Eshtë më shumë se nuk mund të kthehem”, tha Megumi Okada, e cila ishte shtatzënë me fëmijën e saj të tretë në kohën e katastrofës dhe u largua pavarësisht se ishte jashtë zonës zyrtare të evakuimit.
“Po të isha vetëm, do të kthehesha në shtëpi”, shtoi 38-vjeçarja, tani nënë e katër fëmijëve që jeton në Tokio.
“Por si nënë, unë dua të shmang rreziqet për fëmijët e mi.”
Gati dy të tretat e të evakuuarve nga Fukushima nuk kanë ndërmend të kthehen, sipas një studimi të vitit 2020 nga Universiteti Kwansei Gakuin.
“Shumë thonë se ata nuk mund të besojnë në heqjen nga përdorimi i centralit dhe mosbesimi i tyre ndaj masave qeveritare është i thellë,” tha Yoko Saito, një profesor i asociuar që mori pjesë në kërkim.
Shkalla e të kthyerve në zonat e rihapura ndryshon shumë.
Kawauchi, e cila revokoi urdhrin e fundit të evakuimit në 2016, tani ka 68 përqind të popullsisë së saj krahasuar me periudhën para 2011.
Në Fubata, situata është ndryshe. Vetëm një pjesë e vogël e qytetit u hap vitin e kaluar, por askush nuk u kthye.
Të gjitha rrugët që çojnë në zona të mbyllura janë të bllokuara nga barrikada, dhe ata që hyjnë duhet të veshin masë plastike, të mbulojnë flokët dhe këpucët e tyre. Kur largohen, ata matin sa janë rrezatuar.
Zona është e mbushur me ndërtesa të shkatërruara për të cilat askush nuk interesohet për shkak të rrezatimit.
“Ne biem derës por askush nuk del”
Për shumë që janë kthyer në zona të rihapura, kthimi ngjall ndjenja kontradiktore.
Takao Kohata u kthye në Minamisom pasi autoritetet hoqën kufizimet, por ai ende është i përhumbur nga frika e rrezatimit.
Zyrtarët qeveritarë mburren me faktin se ata kontrollojnë rreptësisht ushqimin në rajon, por “shumë janë ende nervozë”, tha 83-vjeçari.
Ai ka katër nipër e mbesa, por prindërit e tyre nuk e lejojnë që ta vizitojë sepse kanë frikë nga rrezatimi.
“Unë i kuptoj plotësisht, por ndjehem pak i trishtuar dhe i vetmuar”, tha ai.
Disa të dëbuar thanë se ndiejnë se po detyrohen të kthehen ndërsa qeveria i ndërpret gradualisht.
“Në fund të fundit, ka nga ata që nuk kanë ku të shkojnë ngase kanë të ardhura të ulëta,” tha Shohei Yamane, një punonjës social që punon me të dëbuarit.
“Kjo katastrofë nuk do të përfundojë për sa kohë që ka të dëbuar që kanë nevojë për ndihmë,” shtoi ai.
Disa që u kthyen e kuptuan se ishte e nevojshme më shumë sesa rindërtimi për të rindërtuar komunitetet.
Yuko Hikichi ndihmon në organizimin e mbledhjeve dhe ushtrimeve në grupe për të forcuar lidhjet midis njerëzve në Namie.
“Ne jemi vetëm në fillim. Ndërtimi i një komuniteti nuk është i lehtë. Nuk ka fund”, tha ajo.
Masaru Kumakawa e di këtë shumë mirë. Ai u kthye në Namie tre vjet më parë, pavarësisht se mbeti pa grua nën tsunami, dhe tani jeton vetëm në lagjen e tij të re.
83-vjeçari drejton një shoqatë lokale por ka vështirësi të kontaktojë me fqinjët.
“Ata jetuan në evakuim për një kohë të gjatë,” tha ai në shtëpinë sociale të ndërtuar rishtas.
“Ne i biem ziles së derës, por askush nuk del”. /tesheshi.com/
